Psikolojik Sağlamlık üzerine yazdığım bu yazıda değerli hocam Ayşe Bilge Selçuk’un Psikolojik Sağlamlık kitabı ve derste yararlandığımız kaynakları kullandım. Siz değerli okuyucular Psikolojik Sağlamlık hakkında hem yetişkinler hem de çocuklar hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz, Ayşe Bilge Selçuk’un Psikolojik Sağlamlık kitabına göz atabilirsiniz.
Değişmeyen Tek Şey; Değişim
Psikolojik sağlığınızı ne kadar önemsiyorsunuz? Örneğin diş ağrısı için ,normal olarak, kısa bir sürede randevu alınır ve diş doktoruna kontrole gidilir. Fakat aynı durum zihinsel sağlık için söz konusu olduğunda daha fazla erteleme eyleminde bulunulur. Yapılan araştırmalar psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkmasından 8-10 yıl sonra bir uzmana ulaşıldığını göstermektedir (Yorulmaz, 2018). Sosyal medyada psikolojik rahatsızlığa sahip insanlara yapılan etiketlemeler bu konuda büyük rol oynamaktadır. Orçun Yorulmaz (2018) psikolojik rahatsızlığı olan bireylerin kimsesizleştiğini söylemektedir.
Psikolojik Sağlamlık İçin COVİD-19 Örneği
Geçtiğimiz yıllarda yaşanan COVİD-19 salgını sürecinde bireyler evlerinde daha fazla zaman geçirdi. Dolayısıyla aile ile bir arada geçirilen süre de arttı. Aynı şekilde bireyler kendileriyle de daha fazla vakit geçirerek benlikleriyle ilişkili yeni keşifler için fırsat elde etti. Örneğin; yeni hobiler.
Gelişen ani ve o zaman için belirsiz olan bu sürecin birçok sonucu oldu. Dünya sağlık örgütünün çalışmalarına göre COVİD-19 döneminde depresyon küresel çapta %28, kaygı bozuklukları ise % 26 oranında artış gösterdi (Selçuk, 2023). Değişim teknoloji alanını da etkiledi. Online eğitim artarak hayatımıza girdi, daha fazla sosyal medya da vakit geçirildi, daha fazla üretildi ve tüketildi. Sosyal medyada paylaşılan düzenlenmiş -gerçeği yansıtmayan- beden ve yüze dair görseller de dahil. Yapılan araştırmalar kadınların %87’sinin erkeklerin ise %65’inin bu görseller ile kendini kıyasladığını ve sosyal medyada çok vakit geçirerek, insanların görünüşlerine odaklanan bireylerin yeme bozuklukları, kaygı bozuklukları ve depresyon gibi psikolojik güçlüklere sahip olma olasılığının daha fazla olduğunu gösteriyor (Selçuk, 2023).
Psikolojik sağlamlık, COVİD-19 gibi ani gelişen ve değişimin etkisi altında kalınan durumlarda önemlidir. Çünkü psikolojik sağlamlık düzeyi daha yüksek olan bireyler zor durumlarla karşılaştıklarında daha iyi mücadele edebilirken, psikolojik sağlamlığı zayıf olan bir birey günlük rutinlerine devam etmekte zorlanabilir. Dolayısıyla psikolojik sağlamlık inişler ve çıkışlarla beraber günlük rutini sürdürebilme becerisiyle ilişkilidir. Ayşe Bilge Selçuk’a (2023) göre “Psikolojik sağlamlık bir sonuç değil, aksine dinamik bir süreçtir.” Ayrıca Selçuk (2023) psikolojik sağlamlığın geliştirilebilir bir özellik olduğunu vurgular.
Esneklik ve Öz Düzenleme
Psikolojik sağlamlığın oluşumda birden fazla bileşen vardır. Bunlardan biri de bilişsel esnekliktir. “Bilişsel esneklik; olaylara farklı açıdan bakabilmek, belli bir düşünceye bağlanıp kalmamak ve geniş bir perspektiften alternatifleri düşünebilmek” olarak açıklanabilir (Selçuk, 2023). Örneğin arkadaşınız telefona cevap vermediğinde, sizinle konuşmak istemediğini düşünmek yerine, meşgul olduğunu ya da telefonu duymadığını düşünmek gibi. Zihnimiz esnek olduğunda zor ve değişen durumlara daha kolay uyum sağlayabilir.
Bilişsel esneklik için ise öz düzenleme becerisi önemli bir noktada yer almaktadır (Selçuk, 2023).
Öz düzenleme becerisi ile ilişkili olarak Dunedin Multidisipliner Sağlık ve Gelişim çalışması (Poulton ve ark., 2015) üzerinde durmak yararlı olabilir, Selçuk (2023), bu çalışmaya kitapta da oldukça detaylı bir şekilde yer vermektedir. Dunedin çalışması Yeni Zelanda’da 1927-1973 yıllarında doğmuş 1.037 kişiyle yapılmıştır. Çalışmanın amacı, katılımcıları bebeklikten yetişkinliğe kadar izleyerek yetişkinlikte iyi bir hayat sürdürebilenlerin, çocuklukta hangi becerilere sahip olduğunu bulmaktır (Selçuk, 2023). Araştırmanın sonucuna göre yetişkinlikte iyi ve tatminkar bir hayat sürebilmek için en önemli becerinin öz-düzenleme olduğu ortaya çıkmıştır. Öz-düzenleme becerisi yüksek olan bireyler dikkat, dürtü, duygu ve davranışları kontrol etme de daha başarılı olmuştur.
Öz düzenleme becerisi hayat boyu gelişime açıktır. Öz düzenlemesi düşük bireyler çabalı kontrol ile öz düzenleme becerilerini geliştirebilir (Selçuk, 2023).
Psikolojik Sağlamlığı Güçlendirmek için Öneriler
Psikolojik sağlamlığı güçlendirmek için pek çok pratik, çalışma ve etkinlikler mevcut. Birkaç örnek;
- Sanat atölyelerine ya da ilgilendiğiniz bir sanat alanında kursa katılmak
- Fiziksel egzersizler
- Nefes Teknikleri (4-7-8 Nefes tekniği)
- Meditasyon uygulamaları gibi çeşitli pratikler psikolojik sağlamlığı güçlendirmede destekleyici bir rol oynuyor (Selçuk, 2023).
Özet olarak yukarıda da değindiğim bir cümleyi tekrar vurgulamak istiyorum; hayatta değişmeyen tek şey değişimin kendisidir (Selçuk, 2023). Dolayısıyla değişen, ani, belirsiz ya da zor hayat koşullarına ilişkin sahip olduğunuz baş etme stratejilerini güçlendirmek adına psikolojik sağlamlık düzeyiniz üzerine çalışmak yararlı olabilir.
Ek Okumalar
Toplumun Hafızasında Derin İzler: Toplumsal Travmalar ve Psikolojik Yansımalar
Kaos Teorisi, Düzensizliğin İçindeki Düzen
KAYNAKÇA
Selçuk, A., B. (2023). Psikolojik Sağlamlık. Kronik.
Poulton, R., Moffitt, T. E., & Caspi, A. (2015). The Dunedin Multidisciplinary Health and Development Study: Overview of the First 40 Years, with an Eye to the Future. The Lancet Psychiatry, 11(5), 450-460.
Yorulmaz, O. (2024, Kasım 29). Ruh Sağlığına Bakış [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=LNPWVhpFQWY&t=327s
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörleri tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlenmiştir.
