Otomatik Portakal (A Clockwork Orange)

“İyilik içten gelir. İyilik bir seçimdir. Bir insan seçemezse, insanlıktan çıkar.” (Stanley Kubrick, 1975) The Shining filmiyle hatırlayabileceğimiz ünlü auteur yönetmen Stanley Kubrick tarafından 1971 yılında çekilen film, Amerikan toplumuna ayna tutar. Kubrick, aynı adlı bir kitabın içeriğinden unutulmaz bir film ortaya çıkarır. Kitap, Anthony Burgess tarafından yazılmış olup yazarın hayatından izler taşır. Peki Otomatik...

“İyilik içten gelir. İyilik bir seçimdir. Bir insan seçemezse, insanlıktan çıkar.”

(Stanley Kubrick, 1975)


The Shining filmiyle hatırlayabileceğimiz ünlü auteur yönetmen Stanley Kubrick tarafından 1971 yılında çekilen film, Amerikan toplumuna ayna tutar. Kubrick, aynı adlı bir kitabın içeriğinden unutulmaz bir film ortaya çıkarır. Kitap, Anthony Burgess tarafından yazılmış olup yazarın hayatından izler taşır. Peki Otomatik Portakal ne demek? İngiliz argosunda “Uqueer as as clockwork orange” garip kişiler için kullanılır. Aynı zamanda Malezya’da “canlı” anlamına gelen “orang” sözcüğü de bu tanımı açıklamaya yardımcı olur.

Ana karakter Alex, filmin anti kahramanıdır ve psikoloji literatüründeki antisosyal kişilik bozukluğunun özelliklerini taşımaktadır. Alex; ailesi, okulu ve toplum arasında sıkışmış genç bir ruhtur. Başından sonuna kadar film, izleyiciyi karakterin iyi veya kötü olup olmadığı ile ilgili düşündürür. Aynı zamanda filmde Alex, Freud’un (Freud’la ilgili paylaştığımız yazılara buradan ulaşabilirsiniz.) psikanalizindeki “id”i temsil eder.

Otomatik Portakal Alex
Ana karakter, Alex

Film, şiddet sahnelerini kara mizah etkisinde alaya alınırcasına işler. Bu, seyircide rahatsız edici bir etki bırakır. Filmin başından sonuna kadar ahlak kavramı, ahlaki seçim ve toplum yapısı üzerinde durulur. Şiddet sahnelerindeki bu garip ve mizahi havayla anlatılmak istenilen distopik toplum ve dünya yapısına uyarak 1970’lerin Amerikan toplumu ve özgür iradenin ortadan kaldırılması eleştirilir. Aynı zamanda Kubrick’in çekim teknikleri ve Burgess’in kitabının eleştirel altyapısıyla film, halen üzerinde konuşulabilecek özellikler ve derinlikler barındırır.

Toplumdışı (Antisosyal) Kişilik Bozukluğu

α. Aşağıdakilerden üçü (ya da daha çoğu) ile belirli, 15 yaşından beri süregelen, başkalarının haklarını umursamayan ve çiğneyen yaygın bir örüntü (DSM-5,2013):

  1. Tutuklanmasına yol açan yineleyici eylemlerde bulunmakla belirli olmak üzere, yasal yükümlülüklere uymama.
  2. Sık sık yalan söyleme, takma adlar kullanma ya da kişisel çıkarı ya da zevki için başkalarını dolandırma ile belirli düzmecilik (sahtekarlık).
  3. Dürtüsellik ya da geleceğini tasarlamama.
  4. Sık sık kavga dövüşlere katılma ya da başkalarının hakkına el uzatma ile belirli olmak üzere sinirlilik ve saldırganlık.
  5. Kendisinin ya da başkalarının güvenliğini umursamama.
  6. Sürekli bir işinin olmaması ya da parasal yükümlülüklerini yerine getirmeme ile belirli, sürekli bir sorumsuzluk.
  7. Başkasını incitmesi, başkasına kötü davranması ya da başkasından çalması durumunda aldırmazlık gösterme ya da yaptıklarına kendince bir kılıf uydurma ile belirli olmak üzere vicdan azabı çekmeme (pişmanlık duymama).

b. Kişi en az 18 yaşındadır.

c. 15 yaşından önce davranım bozukluğu olduğuna ilişkin kanıtlar vardır.

d. Toplumdışı davranışlar yalnızca şizofreni ya da iki uçlu bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamıştır.


Kaynakça

Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayısal El Kitabı / DSM-5 (Beşinci Baskı). (E. Köroğlu, Çev.) Ankara: Hekimler Yayın Birliği.

Sönmezsoy, R. (2016). Ayna. Klinik Psikoloji Dergisi, 3(3), 26-35

Yaşar, C. (2019). Özgür iradenin yok edilişi: Burgess’in Otomatik Portakalı’nda suçlu olmak. Hukuk Kuramı, 6(1), 1-19.

*Bu yazı Psikoloji Ağı editörleri tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.

Bir yorum yap

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir