1930’lu yılların başında geçirdiği bisiklet kazası sonucunda kafa travmasına uğrayan H.M. yaşadıklarıyla sinirbilim dünyasını ciddi bir şekilde değiştirerek birçok deneyin ve bilimsel çalışmanın yapılmasına neden olmuştur (Mahmuz, 2019).
Adının kısaltması ile anılan küçük çocuk H.M. kazadan sonraki yıllar içinde epilepsi nöbetleri geçirmeye başlamıştı (Mahmuz, 2019). Ailesinde üç kuzeninde epilepsi olan H.M.’nin yaşamış olduğu nöbetler konusunda bilim insanları ikiye ayrılmıştı. Bilim insanlarının bir kısmı kafa travmasına bağlı olduğunu düşünürken, bir kısmı da genetik olduğunu düşünüyordu. Neye bağlı olursa olsun H.M.’nin yaşamış olduğu nöbetler kendisinin ve ailesinin hayatını dramatik bir şekilde derinden etkiliyordu (“Nöropsikoloji Derneği”, 2013).
H.M. ilk büyük epilepsi nöbetini 15 yaşında yaşamıştı ve daha sonra nöbetlerin sıklığı gittikçe artmaya başlamıştı (Mahmuz, 2019). 27 yaşına geldiğinde yüksek dozlarda antikonvülsan ilaçlar kullanmasına rağmen ilaçlar işe yaramamıştı, H.M. artık gündelik hayatını sürdüremez hale gelmişti (Squire,2009). Bu durum üzerine ailesi Beyin Cerrahi Kliniği şefi olan beyin cerrahı Dr. Scoville’e başvurdu (“Nöropsikoloji Derneği”, 2013). Dr.Scoville bu durum karşısında hangi beyin bölgesinde sorun olduğunu tam bilmese de deneysel bir ameliyata karar verip H.M. 27 yaşındayken, lobotomi operasyonuyla her iki yarımküredeki ‘Medial Temporal’ lobları adeta temizledi.
Operasyon Sonrası
Operasyondan sonra H.M.’nin fizyolojisinde ve davranışlarında bir sorun yoktu fakat H.M. ailesinin isimlerini hatırlamakta güçlük çekiyor, yaşadığı evi, evinin içindeki odaların yerini hatırlamakla ilgili sorunlar yaşıyordu. H.M. 16 yaşına kadar olan anılarını hatırlıyor ve bunun üzerine konuşabiliyordu. İştahı artmış, acı eşiği yükselmişti. Zamana dair algısında tamamen bozulma olmuştu. 20 saniyeyi normal bireyler gibi algılıyor fakat sonraki 5 dakika ona 40 saniye gibi geliyordu. Bu da bize operasyonla alınan bölgenin bellekten başka işlevi olduğunu gösteriyordu. Zaman H.M. için akmıyordu adeta sabit kalmıştı. 40. yaş gününde kendi fotoğrafı gösterildiğinde kendisini tanıyamamıştı. Onun için zaman ameliyat olduğu 27 yaşında kalmıştı (Mahmuz,2019).
H.M. ameliyattan sonraki hiçbir şeyi hatırlamıyor hatta ameliyat olduğunu bile hatırlamıyordu. Tüm bu yaşadıklarına sebebiyet veren Dr.Scoville’i unutmuştu. Ameliyattan geriye ciddi boyutta anterograd ve kısmi retrograd amnezi kalmıştı. H.M. geçmişini hatırlıyordu; ailesine dair bilgileri, Başkan Truman’ı ve 2. Dünya Savaşını… Ancak artık uzun süreli belleğe yeni anı kaydı yapamıyordu. İnsanlarla her defasında yeniden tanışıyordu. Açık belleğin epizodik kısmında sorun olmasına rağmen prosedürel bellekte yani motor işlemleri öğrenmesinde sorun yoktu. Ama yeni anı oluşturamadığı için böyle bir motor becerisi olduğunu da unutuyordu. H.M.’nin operasyonla amigdalasının birisi tamamen diğerinin de yarısı alındığından dolayı dayısının ölümüne heyecansal bir öğrenme gerçekleştirememişti (“Nöropsikoloji Derneği”, 2013).
Ölümü Sonrası
“Henry Gustav Molaison” (H.M.), 2 Aralık 2008 tarihinde solunum yetmezliğinden dolayı yaşama veda etti. Ölümünden sonra 3 boyutlu modellemesinin yapılması için beyni her biri 7 mikron kalınlığındaki 2401 parçaya bölündü. H.M.’nin beyninin 3 boyutlu canlandırılması esnasında ilginç bilgilere ulaşıldı. H.M.’nin daha önceden bilinmeyen bir beyin lezyonu olduğu öğrenilmişti.
Bu lezyon sol frontal lobda, lateral orbital girus adı verilen bölgede bulunmaktaydı. Bu lezyonun operasyonda frontal lobu kaldırmak için kullanılan cerrahi bir ekipman ile yapıldığı düşünülüyordu. Bu önemli bir gelişmeydi. Çünkü daha önceki çalışmalarda H.M.’nin yaşamış olduklarının sadece medial temporal lobların alınmış olmasından kaynaklandığı düşünülüyordu. Yine inceleme sonuçlarına göre çalışmalar hipokampusün tamamının alınmadığını bir kısmının bırakıldığını gösteriyordu (Mahmuz, 2019). H.M. sayesinde adeta modern bellek araştırmaları çağı başlamıştı. Elde edilen bulgular belleğin diğer algısal ve zihinsel yeteneklerden ayrılan ayrı bir beyin işlevi olduğu ve temporal lobun medial bölgesinin bellek için önemli bir alan olduğunu göstermişti (Squire, 2009).
“Henry Gustav Molaison” (H.M.), 82 yıllık yaşamına gözlerini yumduğunda geride bilim tarihini derinden etkiyebilecek gizem dolu bir beyin bırakmıştı (Mahmuz, 2019).
Kaynakça
Bir nörobilim efsanesi: H.M. (2013). Nöropsikoloji Derneği. Erişim Adresi: https://noropsikoloji.org/bir-norobilim-efsanesi-h-m/
Mahmuz, D. (2019, 19 Haziran). Sinirbilim tarihini değiştiren hasta:H.M. [Blog yazısı]. Erişim Adresi: https://noroblog.net/2019/06/19/sinirbilim-tarihini-degistiren-hasta-h-m/
Squire, L.R. (2009). The legacy of patient H.M. for neuroscience. Neuron. 61(1), 6-9.
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden Şevval Kınay tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.