Gaslighting (gaz lambası etkisi), kabaca bir manipülasyon yöntemi olarak açıklanabilir. Adını Patrick Hamilton’un ”Gaz Lambası” adlı oyunundan almaktadır. Oyunda Jack ve Bella adlı bir çift yer almaktadır. Jack, her akşam evde bulunan gaz lambasını önceki güne göre kısmaktadır. Bella ise durumdan habersiz bir şekilde lambanın daha az yandığını Jack’e söylemektedir. Jack ise Bella’ya karşı sert tepkiler vererek Bella’nın kendine ve belleğine olan güvenini sarsmaktadır (Hightower, 2017).
Love Bombing: Aşk Bombardımanı
Bu yöntem hem bireysel ilişkilerimizde hem de medya, siyaset ve savaş gibi hayatın önemli alanlarında da sıkça kullanılmaktadır. Gaslighting kavramının bireysel ilişkilerde kullanımını incelediğimizde ise daha çok narsisitik kişiler tarafından kullanıldığı görülmektedir. Narsisistik kişi özellikle duygusal ilişkilerinde öncelikle karşı tarafa abartılı ve yoğun şekilde ilgi, sevgi ve aşk gösterir. Bu durum Türkçe’ye ‘‘aşk bombardımanı” (lovebombing) olarak geçmiştir (Hawkins, 2017). Bu aşırı yakınlık ve ilgi karşısında narsisist kişinin partneri , narsisist kişinin kendisine gerçekten yoğun bir aşk duyduğunu zannetmeye başlar. Bu nedenle karşı taraf için gerçek durumun anlaşılması neredeyse imkansızdır. Zaman geçtikçe narsisit kişi, partnerini sadece duygusal yönden beslenme kaynağına dönüştürür. Partnerinin ilgisini ve beğenisini üstünde tutarak kendisini besler. Partner ise çoktan kendi benliğini yitirmiş ve narsisit kişiye bağımlı hale gelmiştir.
Narsisist kişi bu noktada çoğu zaman tek bir partnerle yetinmeyebilmektedir. Daha çok kişiye ulaşarak kendisi için birden fazla beslenme alanı yaratabilir. Bu ilişkilerde döngü hep aynı şekildedir. Narsisist kişi kendini besleyecek bir partner bulur, ona karşı yoğun ilgi gösterir ve zamanla sadece partnerinin ilgisini kullanmaktan öteye geçmeyen yüzeysel bir ilişki ortaya çıkarır. Çoğu zaman da bu ilişkiler ”yok olma” (ghosting) ile sonuçlanır. Narsisist kişi partnerleri ile iletişimini hiçbir açıklama yapmadan bir anda keser ve geride kalan partner, sorunun kendisinde olduğunu düşünerek yoğun bir hayal kırıklığı ve suçluluk duygusuyla baş başa kalır (Koessler, 2018).
Gaslight
Gaslight kavramına geldiğimizde ise narsisist kişi, partnerinin çoğu zaman gerçekçi olan sorularına karşı yanıltıcı cevaplar vererek partnerinin kendisinden şüphe etmesine neden olur. Partnerine karşı bir adım önde olarak sanki partnerinin düşüncelerinin uydurulmuş, gerçek olmayan ve çılgınca düşünceler olduğuna partnerini ikna eder. Bu durum karşısında partner, kendi düşüncelerinden şüphe duymaya başlar (gerçekçi kanıtları olsa bile). Bu durum partner için oldukça sıkıntı verici bir hal alır. Kişi zamanla öz güvenini kaybeder, suçluluk hissi yaşar ve tekrarlayan bir şekilde kendini sorgulamaya başlar. Ve kendisine karşı şüphe içinde olan partner, narsisist kişiye daha çok güvenerek bağlılığını sürdürür (Koessler, 2018).
Kaynakça
Hawkins, David. When Loving Him is Hurting You: Hope and Help for Women Dealing With
Narcissism and Emotional Abuse. Harvest House Publishers, 2017.
Hightower, Erin. An Exploratory Study of Personality Factors Related to Psychological Abuse
and Gaslighting. Yayımlanmamış doktora tezi. Massachusetts: William James College, 2017
Koessler, Rebecca B. “When Your Boo Becomes a Ghost: The Association Between Breakup
Strategy and Breakup Role in Experiences of Relationship Dissolution.” (2018).
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden Elif Ayça Ölmez tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.