Biri size en mutlu olduğunuz anı sorduğunda cevap vermekte zorlanır mısınız? Hatta o an sanki hiç mutlu olmamış gibi aklınıza mutlu anınız gelmeyebilir. Bu konuda yalnız değilsiniz. Mutluluğun unutulması veya en mutlu anının akala gelmemesi çerçevesinde yapılan çalışmalar bu soruya cevap sağlayabilir.
Mutlu anının hatırlanmamasındaki nedenlerden biri, hafızanın mükemmel kalıcılıkta olmamasıdır. İnsanların anıları zamanlar birlikte başka faktörlerin devreye girmesiyle değişiklik göstermektedir. Hatırlanan anı ile yaşanılan anı aynı olmayabilir. Mutluluk içeren hatırada olumsuz duygular bu hatıranın etkisinde azalma meydana getirebilir (Wessel ve Wright, 2004). Kişinin içerisinde bulunduğu stresli durumlar, olayın olduğu dönemde negatif duygulanım yaşatan başka olayların etkisiyle olabilir. Yani kişi, olumlu bir anı yaşayabilir ancak bu anıyı yaşadığı dönemde kendisine stres yaratan veya mutsuz eden başka olayları yaşaması mutluluk anısının üzerine gölge düşürebilir. Depresyon da olumlu duyguların mutlu anı üzerinde etkili bir faktördür. Depresyon geçmişi bulunan bireyler bulunmayan bireylere göre mutluluk içeren anıları daha az mutlu hatırlamaktadırlar (Werner-Seidler ve Moulds, 2011). Bu gibi etkilerle birlikte mutluluk denizinde yüzülen o anı sığlaşarak dehlize dönebilir. Sonuç olarak, çok mutlu etse de zamanla aslında o kadar da mutlu olmayan bir ana dönüşebilir.
Hatırlama sıklığı da mutlu anıların akıllara gelmemesi üzerine etkilidir (Wessel ve Wright, 2004). Bilişsel olarak tekrarlanan, tekrar çağrılması yüksek olan anılar daha kalıcı olmaktadır (Anderson vd., 1994; Levy ve Anderson, 2002). Bu doğrultuda bireylerin pozitif mi yoksa negatif mi duyguları daha çok hatırlama eğiliminde oldukları bilgisi önem taşımaktadır. Yapılan çalışmalara göre bireyler olumsuz duygular yaşadıkları olayları daha sık hatırlamaktadırlar (Bohanek vd., 2005; Vanderlind vd., 2017). Pozitif olayların daha az sıklıkta hatırlanması, unutulmaya yüz tutmasına neden olabilmektedir.
Olası Faktörler
Mutlu anı akla gelmemesi konusunda çalışılması gerek başka faktörlerde vardır. Örneğin, bireyin mutluluk tanımının değişmesi anıların da etkisi üzerinde değişiklik meydana getirebilir. Anı yaşadığı zaman birey için en mutlu edici şeyken zamanla bu olay kişi için çok büyük gelmeyebilir. Aynı zamanda kişinin bu anıya benzer anılar deneyimlemesi anının sıradanlaşmasına da neden olabilir. Başarısı doğrultusunda ödül almanın çok önemli olduğunu düşünen biri için, ilk ödülünü aldığı an hayatının en mutlu anı olabilir. Ancak zaman içesinde başka ödüller aldığında aslında ödül almanın çok önemli olmadığını düşünebilir. Bu doğrultuda ilk ödül alma anı, en mutlu an olma özelliğini kaybedebilir.
Hatırlamamakta etkili olabilecek bir başka faktör ise bireyin yargılanma kaygısı olabilir. Birey kendisine en mutlu olduğu anı söylediğinde karşı tarafın tepkisinden endişe duyabilir. Söylediği kişiye göre mutluluk anısının sıradan bulunması veya küçümsenmesi endişesi, bireyi anısını anlatmamaya itebilir. Birey bundan daha mutlu olduğu bir anı bulmaya çalışabilir. Son iki faktöre dair yeterince çalışmanın olmaması, literatürdeki bir eksiklik olarak değerlendirilebilir. Bu faktörleri inceleyen çalışmaların yapılması önerilmektedir.
Sonuç Olarak
En mutlu olduğunuz anıyı belki hemen hatırlamayabilirsiniz ama mutlulukları biriktirebilirsiniz. Örneğin, günlük tutarak veya mutluluğunuzu sanat yoluyla aktararak mutlu anınızı somutlaştırabilirsiniz. Belki böylece üzerine gölgelerin düşmesini engelleyebilir ve onları gördükçe tekrarlayarak hatırlarınızı güçlendirebilirsiniz.
Kaynakça
- Anderson, M. C., Bjork, R. A., & Bjork, E. L. (1994). Remembering can cause forgetting: retrieval dynamics in long-term memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 20(5), 1063.
- Bohanek, J. G., Fivush, R., & Walker, E. (2005). Memories of positive and negative emotional events. Applied Cognitive Psychology, 19(1), 51-66.
- Levy, B. J., & Anderson, M. C. (2002). Inhibitory processes and the control of memory retrieval. Trends In Cognitive Sciences, 6(7), 299-305.
- Vanderlind, W. M., Stanton, C. H., Weinbrecht, A., Velkoff, E. A., & Joormann, J. (2017). Remembering the good ole days: Fear of positive emotion relates to affect repair using positive memories. Cognitive Therapy and Research, 41, 362-368.
- Werner-Seidler, A., & Moulds, M. L. (2011). Autobiographical memory characteristics in depression vulnerability: Formerly depressed individuals recall less vivid positive memories. Cognition & emotion, 25(6), 1087-1103.
- Wessel, I., & Wright, D. (2004). Emotional memory failures: On forgetting and reconstructing emotional experiences. Cognition and Emotion, 18(4), 449-455.