Psikoloji, var oluşundan bu yana zihinsel bozuklulukları tedavi etmek ve anormal davranışları düzeltmek anlamında büyük oranda gelişme gösterdi. Fakat bu gelişme, pozitif psikolojinin kurucularından Martin Seligman’a göre bazı yetersizliklerle sonuçlandı. Psikoloji bilimi, bozuk olanı düzeltmeye öylesine odaklanmıştı ki, bir insanın yaşamını “yaşamaya değer” yapma ilkesinden uzaklaşmıştı. Bunun üzerine Seligman ve arkadaşları, pozitif psikolojiyi geliştirecek araştırmalar için imkanlar yarattılar ve bugün kuruluşunun üzerinden 20 yıl kadar geçmişken dünya literatürü iyi oluş, olumlu duygular, güçlü taraflar gibi konularda çalışmalarını güçlendirdi.
Psikoloji biliminin anormali düzeltme konusundaki eğilimi ve klinik psikoloji anlayışının gelişmesi II. Dünya Savaşı’nın hemen sonrasındaki döneme dayanıyor. Savaştan dönen askerlerin bozulan psikolojik durumları için ruh sağlığı uzmanları devlet desteğiyle bu alana yönlendiriliyor. Klinik alanda çalışacak araştırmacılara teşvikler ve burslar veriliyor. Bu dönemde, pozitif psikolojinin temsilcilerinden Seligman ve Csikszentmihalyi’ye göre psikoloji biliminin üç temel amacından sadece biri yerine getiriliyor: zihinsel hastalıkları tedavi etmek. Üzerine düşülmeyen diğer iki amaçsa her bir bireye anlamlı hayatları olması konusunda yardım etmek ve güçlü yanlarını zenginleştirmelerine destek olmak.
Bireylerin güçlü yanlarını parlatmaya ve sokaktaki insanın günlük yaşam kalitesini artırmaya yönelik çalışmaların yapılması ise ABD’de 2000’li yılların başlarını buluyor. Klinik psikoloji ve psikiyatrinin kutsal kitabı sayılan tanı rehberi DSM’e karşılık pozitif psikoloji de kendi rehberini oluşturuyor: Karakterin Güçlü Yanları ve Erdemleri (Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification). Her ne kadar pozitif psikoloji klinik psikolojiye meydan okuyor gibi görünse de ulaşmak istediği nihai amaç; klinik psikolojiyle birlikte bütünsel bir yaklaşım oluşturmak, bireylerin pozitif özelliklerine daha fazla önem verilmesi gerektiğine dikkat çekmektir. Pozitif psikoloji, klinik psikolojiye kıyasla daha teorik görünebilir fakat iş yerlerinde, eğitim ve sağlık alanlarında kullanılabilen birçok pozitif psikoloji müdahalesi mevcuttur. Bu yazıda eğitim alanındaki müdahalelere değineceğiz.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2010 yılındaki raporuna göre depresyon, 15-44 yaş arasındaki bireylerdeki işlevsizliğin ikinci en yaygın sebebi olarak görünüyor. Bunu göz önünde bulundurduğumuzda, çocukların uzun vadede depresyon gibi psikolojik sorunlarla karşılaşmaması, var olan iyi oluş hallerini korumaları ya da iyileştirmeleri anlamında pozitif psikolojinin eğitim alanındaki uygulamaları önem kazanıyor. Seligman’a göre pozitif psikoloji bulguları üzerine inşa edilmiş bir eğitim sistemi depresyonla mücadele edebilir. Öğrencilerin güçlü yanlarını keşfederek özgüven kazanmalarını, benliklerini keşfetmelerini destekleyen uygulamalardan bazıları şu şekilde:
PRP (Penn Resilience Program / Penn Psikolojik Sağlamlık Programı)
Programın kurulduğu düşünce temelinde, inançlarımızın sadece duygularımızı değil davranışlarımızı da belirlediği vardır. Bu sebeple iyimser ve kötümser bakış açıları yaşantımızda büyük önem taşır. Bu müdahale programı, çocukları depresyona karşı dirençli kılmayı ve iyimser bir bakış açısı geliştirmelerini amaçlar. Düşünce şekilleri, duygular ve düşünceler arasındaki bağlantı gibi konuları yaş gruplarına uygun biçimde çizgi filmler, kısa öyküler ve rol oynama oyunları yardımıyla işler. Program sonundaki bulgular, çocuklarda iyi oluş ve iyimserliğin arttığını, kaygı ve depresyonun azaldığını, madde bağımlılığı görülme sıklığının azaldığını göstermiştir.
Bireye Özgü Güçlü Taraflar (Signature Strengths )
Araştırmalar, birçok insanın güçlü yönlerinin aslında tam olarak farkında olmadığını göstermiş. Pozitif psikolojinin el kitabında bir insanda olabilecek güçlü yönler ve erdemler birkaç kategoride sınıflanmış. Bunlardan bazıları; yaratıcılık, merak, yargılama, öğrenme aşkı, bakış açısı, cesaret, dürüstlük. Signature Strengths uygulaması çocuklara, güçlü yanlarını irdeleyen bir test verdikten sonra sonuçlarda çıkan özelliklerin üzerine gidiyor ve onları parlatan çalışmalar yapıyor. Bireylerin kendilerini tanımalarını ve özgüvenlerini artırmalarına yardımcı oluyor.
Şükran Duyduğun Üç Şey (Three Blessings)
Seligman’a göre, insanların hayatlarındaki güzel şeyleri sözle ifade etmeleri, şükran duygularının farkına varmalarını sağlıyor. Bu da mutluluklarını artırmaya ve depresyonu önlemeye yardımcı oluyor. Yapılan araştırmalar pozitif duyguların, bireylerin yeteneklerini kısa vadeli olsa da geliştirdiğini gösteriyor. Bu bilgiyle harekete geçen araştırmacılar, çocuklarla kolayca çalışılabilecek bir müdahale programı yaratıyorlar. Çocuklara o gün yaşadıkları üç olumlu gelişmeyi/güzel şeyi soruyorlar ve bu etkinlik her gün tekrarlanıyor. Uygulama sonrası sonuçlara bakıldığında, çocukların bilişsel yeteneklerinin daha yüksek, fiziksel sağlıklarının ve sosyal yeteneklerinin daha iyi olduğu görülüyor.
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörleri tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.
Kaynakça
- https://ppc.sas.upenn.edu/research/resilience-children
- https://ppc.sas.upenn.edu/sites/default/files/prplessons.pdf
- https://ppc.sas.upenn.edu/services/penn-resilience-training
- Güngör, A. (2017). Eğitimde Pozitif Psikolojiyi Anlamak. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 154-166.
- Linley, P. A., Joseph, S., Harrington, S., & Wood, A. M. (2006). Positive psychology: Past, present, and (possible) future. The Journal of Positive Psychology (1), 3-16. doi:10.1080/17439760500372796
- Pluskota, A. (2014). The application of positive psychology in the practice of education. SpringerPlus, 3 (1), 147. Doi:10.1186/2193-1801-3-147
- Seligman, M. E. (2003). Positive Psychology: Fundamental Assumptions. The Psychologist, 16(03), 126-127
- Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55, 5–14.
- Wallis C (2005) The New science of happiness. Time January 09. http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1015832,00.html.pdf.