Mezuniyetlerin başlamasıyla beraber meslektaşlarımızı bir yüksek lisans başvuru telaşı sarmış gibi görünmekte. Bu yazımda araştırmalarınızda kolaylık sağlamasını umarak bireysel tecrübelerime ve arkadaşlarımın tecrübelerine dayanarak 2019-2020 dönemi için bilişsel/deneysel psikoloji Yüksek Lisans programı açmış olan bazı okulların bilim sınavı ve mülakatlarından bahsedeceğim.
İnsan ve hayvan davranışlarını ve zihinsel süreçlerini inceleyen bilim dalıdır psikoloji. Genel bir yanılgıyla klinik psikoloji alt alanından ibaret sanılmaktadır. Türk Psikologlar Derneği 2011 Tanımlar Komisyonu Raporu’nda: “Temel psikoloji çalışma konuları arasında (…) beyin davranış ilişkisine dair süreçler, algı, biliş, dikkat, bellek, kişilik, duygular, davranış, tutum, kişiler arası/grup süreçleri ve kültür temel başlıkları yer almaktadır (…) Buna paralel olarak da psikoloji biliminin, klinik psikoloji, nöropsikoloji, gelişim psikolojisi, endüstri ve örgüt psikolojisi, sosyal psikoloji, deneysel psikoloji, adli psikoloji, sağlık psikolojisi, spor psikolojisi ve trafik psikolojisi gibi çok farklı alt alanları bulunmaktadır.” şeklinde psikolojinin çalışma alanları belirtilmiştir.
Twitter’dan edinilen verilere dayanılarak derlem anlam bilimsel yöntemle yapılan araştırma verilerinden edinilen bulgulara göre Klinik psikoloji kelimesi 249 kez, deneysel psikoloji 47 kez, gelişimsel psikoloji kelimesi ise 4 kez yer almış; klinik psikolog kelimesi 762 kez, adli psikolog 13 kez, bilişsel psikolog ise 3 kez yer almış (Arik ve Arik, 2019). Bu araştırmanın verilerine dayanarak klinik psikoloji alt alanının diğer alanlara göre daha popüler olduğu sonucuna varabiliriz.
Peki Psikoloji Öğrencileri?
Kişisel gözlemlerime dayanarak bölüme yeni başlamış olan çoğu psikoloji öğrencisi arasında da bu durumun yaygın olduğunu düşünüyorum. Bu konuyla ilgili bilimsel bir araştırmaya rastlamamış olsam da psikoloji lisans öğrencisi olduğum ilk yıl bir hocamızın sınıfa kimlerin klinik psikolog olmak istediğini sorduğunu ve sınıfımızın yarısından fazlasının el kaldırdığını hatırlıyorum. Yıllar geçip de son sınıfa geldiğimizde seneler boyu farklı ekolleri ve diğer alt alanları tanıyan sınıf arkadaşlarımın istekleri endüstri ve örgüt psikolojisinden nöropsikolojiye kadar uzanıyordu.
Ben lisans yıllarım boyunca kendimi geliştirdiğim alan olan bilişsel/deneysel psikoloji alanında ilerlemek istediğim için yüksek lisans başvuru araştırmalarımı bu doğrultuda yapmaya başladım. Bu da karmaşık ve yorucu bir süreci de beraberinde getirdi. Birçok okul ve her okulun onlarca başvuru kriteri, bilim sınavı ve mülakatlar konusunda bilgi eksikliği temelli stres unsurlarıyla karşı karşıya geldim.
Bilişsel Psikoloji ve benzer bir alanda lisansüstü programlara başvurmak istiyorsanız, siz de bir belirsizliğe yürüyor gibi hissediyor olabilirsiniz. Klinik psikolojinin popülerliğinin yanında diğer alanlara dair bilgilere ulaşmak için oldukça açıklayıcı olan Klinik psikoloji mülakat ve bilim sınavlarına yönelik yazılmış olan yazılardan kendi alanınıza dair çıkarım yapmaya çalışıyor olabilirsiniz.
Siz değerli meslektaşlarıma fikir oluşturabilmesi adına bu yazımda başvuru aşamalarına şahit olduğum bazı okulların bilim sınavı ve mülakat süreçlerini listeledim, faydalı olmasını dilerim.
Ege Üniversitesi Deneysel Psikoloji
2019-2020 döneminde Deneysel Psikoloji Lisansüstü Programı adıyla açılmış Bilişsel Psikoloji ve Uygulamalı Bilişsel Psikoloji alanlarında eğitim vermekte olan programdır.
Akademisyen kadrosu, ders içeriğinin kalitesi ve 7 kişilik kontenjan açmış olması gibi sebeplerle sınava katılımın oldukça yoğun olduğunu düşünüyorum.
Yazılı bilimsel değerlendirme sınavı ilk gün yapılmış olup bu sınavdan 50 puan ve üstü alan adaylar mülakata çağrılmıştı. Mülakat ve bilim sınavı art arda günlerde yapıldı.
Bilim sınavına Bilişsel ve Sosyal psikoloji adayları aynı oturumda girdi.
Sınav iki aşamadan oluşuyordu; İlk kısım tüm adaylar için ortaktı. Bu kısımda bir araştırma özeti verilip bu araştırma yazısının analizi istendi (Deneysel desen, istatistiksel yöntem, hipotezler vb.). İkinci kısım sosyal psikolojiye başvuranlar için ayrı, bilişsel psikolojiye başvuranlar için ayrıydı. İki alan için de özelleştirilmiş sorular vardı. Bilişsel psikoloji için 3 tane bilişsel psikoloji teriminin açıklanması ve ayrıntarla örneklendirilmesi isteniyordu.
Zor bir sınav olduğunu düşünmüyorum.
Deneysel Psikoloji Anabilim dalının internet sitesine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
İstanbul Üniversitesi Bilişsel Psikoloji
İlk gün yapılan bilim sınavına göre puan sıralaması yapılarak ertesi gün mülakata girecek adayların mülakata çağrılma sırası belirlendi. Bilim sınavı puanı genel ortalamaya katılmadı.
Bilim sınavı oldukça uzun sürmüştü. Çoktan seçmeli sorular ile araştırma yöntemleri ve özellikle deneysel desen soruları ağırlıktaydı. Bilişsel psikoloji alanında lisans düzeyinde sorular vardı ve bu sorular çoğunlukla boşluk doldurma tarzındaydı.
Alan soruları ağırlıkta olduğu için kolay olduğunu düşündüğüm bir sınavdı.
Mülakatta bilişsel psikoloji anabilim dalından akademisyenler vardı. “Bugüne kadar ne yaptın, hangi konuda çalışmak istiyorsun?” gibi genel mülakat sorularının yanında “İstanbul’da nerede kalacağım? nasıl geçineceğim?” gibi kişisel sorular da soruldu. Hocalar da güler yüzlü ve rahatlatıcıydı.
Deneysel Psikoloji Anabilim Dalının internet sitesine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Çankaya Üniversitesi Bilişsel Psikoloji
Bilim sınavı bir kişilik burslu öğrenci kontenjanına alınacak öğrenciyi belirlemek için yapıldı. Yaklaşık üç sayfalık İngilizce bir deney makalesi verilip bu makalenin özetini, istatistiksel analizini ve tartışma kısmını İngilizce olarak yazmamız istendi. Bilim sınavında ne ile karşılaşacağını bilmeyenler için zor olduğu söylenebilir.
Mülakat da İngilizce yapıldı. “Ben derdimi Türkçe bile anlatamıyorum.” diyenlerdenseniz de korkmayın çünkü mülakat jürisi bu konuda oldukça rahatlatıcı ve esnek.
Hocalar samimi yaklaşıyorlar. Genel mülakat soruları soruluyor ve öğrencinin anlattıklarına göre ayrıntıya inilip mülakat şekilleniyor. Örneğin “Ben X programını kullanabiliyorum.” diyorsanız o programın nasıl kullanılacağı sorulabiliyor.
Ben girdiğimde çok aday olmadığı için mülakatlar bittiğinde yarım saat içinde sonuçlar açıklandı.
Bilişsel Psikoloji Yüksek Lisans tanıtım sayfasına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bilkent Üniversitesi Bilişsel Psikoloji
Bilkent Üniversitesi bilim sınavı yapmadı.
Mülakat için her öğrenciye bir mail gönderiliyor ve 1 saatte 4 görüşme ayarlanıyor. İsmi okunan öğrenci odaya giriyor ve kendisi için ayrılan koltuğa oturuyor. Bazen değişebilmekle beraber genellikle her branştan bir hoca oluyor. Bölüm başkanı mülakatın nasıl ilerleyeceğini söylüyor ardından sorulara geçiliyor. Mülakat standart sorular üzerinden ilerliyor. Her hoca mutlaka bir soru soruyor. Süreç her mülakatta olduğu gibi öğrencinin anlattıklarına göre şekilleniyor. Bahsettiğiniz noktalar üzerinden sorular sorulabiliyor, konuyu ayrıntılandırmanız istenebiliyor. Adayı tam olarak anlamak istiyorlar ve mülakat ortalama 10-15 dk sürüyor. Hocalar oldukça güler yüzlü, adayı ısıtmaya ve yardımcı olmaya çalışıyorlar. Keyifli geçen bir mülakat oluyor.
Her aşama baştan sona İngilizce.
Üsküdar Üniversitesi Nörobilim Yüksek Lisans
Üsküdar Üniversitesi her yaz döneminde 3 bilim sınavı yapıyor ve öğrenci alımı oldukça fazla.
Bilim sınavında temel psikoloji ve biyoloji bilgisi olan birçok kişinin rahatlıkla yanıtlayabileceği sorular soruluyor; sinir sisteminin bölümleri, akson potansiyeli, nöronların işlevi, bellek çeşitleri… gibi.
Mülakat yapılmıyor, bilim sınavını geçen ve diğer koşulları karşılayan kişiler kabul edilmiş oluyor.
Program dili Türkçe.
Laboratuvar koşulları, hocalar ve sundukları imkanlar konusunda web sitesine bakabilirsiniz. Ders programına buradan ulaşabilirsiniz.
Dil puanına önem verilmiyor, belirlenen ALES puanını geçmiş olmak yeterli. Kabul kriterlerinin diğer okullara göre daha rahat olduğunu söyleyebilirim.
Yeditepe Üniversitesi Bilişsel Bilimler Yüksek Lisans
Sinirbilim ve Bilişsel bilim olmak üzere içerik olarak benzer ancak farklı programlar var.
Bilişsel Bilim programı daha çok programlama, makine öğrenmesi, yapay zeka, dil bilim ve felsefe gibi konulara odaklanırken, Sinirbilim programı moleküler, cognitive, hesaplamalı sinir bilim ve beyin görüntüleme üzerine odaklanıyor. Her ikisi de disiplinlerarası alanlar ancak ele aldıkları konular değişmekte. Kariyer hedefiniz için hangi alan baskın ise buna göre seçim yapmalısınız. Ben Bilişsel Bilimler için yapılan sınavı aktaracağım:
Bilim sınavı İngilizce yapılıyor. Sınavda psikoloji ve bilgisayar bilimleri ile ilgili 5-6 soru soruluyor. İlk soru bir araştırma yöntemleri sorusuydu; “Bu çalışmayı nasıl yapardınız; hangi materyal, yöntem ve araçları kullanırdınız?” tarzında, deney tasarımı yapabilme yetiniz ölçülüyordu. Dil bilim, makine öğrenmesi ve hesaplamalı modeller ile ilgili temel sorular vardı. Temel psikoloji bilgisi olup Bilişsel Bilimlere Giriş kitaplarından birini okumuş olan birinin rahatlıkla yanıtlayabileceği sorulardı. Sınav, adayın konuyla ilgili bilgi düzeyini saptamak ve fikrini görmek amaçlı yapıldığı için genel bir puanlama sistemi yok.
Mülakat Türkçe yapılıyor. Adayın yeterliliğini ölçen ve gelecek planları hakkında konuşulan yönlendirici bir mülakat oluyor. Adayın geçmişteki çalışmalarından İngilizce yeterliğine kadar birçok şey gözden geçiriliyor. Adayın eksikliklerine ve iyi olduğu konulara odaklanarak ilerliyorlar. Alanla ilgili özel bir soru sorulmuyor, kişinin programdan ne alabileceğini anlamaya yönelik sorular soruluyor. Hocaların net yaklaşmasıyla ve samimi bir hava oluşturmalarıyla aday için rahat geçen bir mülakat oluyor.
Eğer psikoloji lisans kökenli kişiler Computational alanında ilerlemek istiyorsa bilimsel hazırlığa katılmaları gerekebiliyor. Başvurmadan önce bu konu üzerinde düşünmenizde fayda var.
Bonus
Hacettepe Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek Lisans
Bir mülakat örneği oluşturması açısından bu deneyimimden de bahsetmek istiyorum.
Bilim sınavı yapılmadı. Başvuranlar puan sıralaması yapılarak iki gün boyunca mülakata alındı. Mülakatta ise iki buçuk dakikalık süre verildi ve hiç soru sorulmadan adayın kendini anlatması istendi. Zaten bir beklentim olmadığı için geçirdiğim en rahat mülakattı diyebilirim.
Mülakatların amacı o bölüme ne katabileceğiniz ve o bölümden ne alabileceğinizi öğrenmektir. Hangi alanı istediğiniz, çalışmak istediğiniz konular ve tüm planlarınız konusunda kafanızın net olması çok önemli.
Sadece mülakatı geçeyim ve bir yerlere tutunayım mantığıyla hareket ederseniz bunun kolayca fark edilebileceğini tahmin ediyorum, bununla beraber bu mantıkla ilerlerseniz bölüme kabul alsanız bile başarılı olamama ihtimaliniz yüksektir. Akademik hayat içsel motivasyonla beslenir.
Tüm aşamalarda kolaylıklar ve başarılar diliyorum.
Kaynakça
Arik, B., & Arik, E. (2019). Büyük Veri ve Derlem Anlam Bilim Açısından Psikolog ve Psikoloji. İnsan ve Toplum, 9(4), 87-114.
Türk Psikologlar Derneği Tanımlar Komisyonu Raporu. (2011). https://www.psikolog.org.tr/ozluk-haklari/Tanimlar-Komisyonu-Raporu-2011.pdf adresinden 02.04.2020 tarihinde erişildi.