Toplumsal Cinsiyet Dosyası: Suç

Suç insanlık tarihinin uzun süredir bir parçası olmasına rağmen fail konumunda erkekler ön plandadır. Kadınların suç işlemeyeceğine yönelik kalıp yargıların temelinde toplumsal cinsiyetin kadına atfettikleri bakım veren, destekleyen, itaat eden özellikleri etkilidir.

Toplumsal cinsiyet dosyasının bu kısmında suç olgusu içerisinde toplumsal cinsiyet ele alacağız. Toplumsal cinsiyet suçun failinde olduğu gibi mağdurunda da etkilidir. Yazıda kadın suçluluğu, nefret suçları toplumsal cinsiyet açısından yer almaktadır.

Kadın Suçluluğu

Suç insanlık tarihinin uzun süredir bir parçası olmasına rağmen fail konumunda erkekler ön plandadır. Kadının suçtaki fail konumunun görünürlüğü 20. yüzyılın sonlarına yakın başlamıştır (İlbars, 2007). Kadının suç üzerinde varlığını görünür hale getirenlerden biri de Lombroso’dur, Lombroso “Criminal Women” kitabında fiziksel özelliklerin suçlu olmada etkili olduğuna yönelik bilgiler içermektedir. Her ne kadar fiziksel özeliklerin suça etkisinin bilimsel desteği olmasa da, suç içerisinde kadını fail olarak konumlandırdığı için bu kitap önemlidir.

TUİK 2019 yılı ceza infaz kurumuna giren hükümlüler verilerine göre hüküm giyen erkek sayısı hüküm giyen kadın sayısının 27 katıdır, hüküm giyen kişilerin %4’ü kadındır. 2009-2019 yılları arasında hüküm giymiş kadın sayısı yıllara göre artmasına rağmen suçun cinsiyet yüzdeliğinde doğrudan artış söz konusu değildir. Ayrıca 2019 verilerinden diğer suçlar kategorisi çıkarıldığından kadınlar en fazla sırasıyla hırsızlık, madde üretimi ve satışı, yaralama suçlarından hüküm giyerken erkeklerde ise en fazla hırsızlık, yaralama, madde üretimi ve satışından hüküm giymiştir. Yaralama suçundan hüküm giyen erkeklerin sayısı kadınların sayısından 35 katından, öldürme ise  39 katından daha fazladır.

Kadınların suç işlemeyeceğine yönelik kalıp yargıların temelinde toplumsal cinsiyetin kadına atfettikleri bakım veren, destekleyen, itaat eden özellikleri etkilidir (İlbars, 2007). South ve Mesler, Guttentag ve Secord’a göre kadınların sayıca azınlıkta olduğu toplumlarda toplumsal rollerini yerine getirdiği ve erkekler tarafında korunduğu için kadınların suçun mağduru ve faili olma durumu daha azdır (akt. İçli, 2009). Sykes’a göre (1963) suç oranında kadınların işlediği suçun artışının temelinde modernleşmeyle birlikte kadının toplumda daha fazla görünür olması ve cinsiyetler arasındaki statü farklarının azalmasıdır. Modernleşme ile birlikte evden çıkan kadın, toplumla birlikte yaşama, iş yerinde bulunma gibi durumlardan suç işlemeye daha açık hale gelmektedir. Berkowitz’e (1993) göre erkeklerin kadınlara göre daha fazla öldürme davranışı sergilemesinin nedenini toplumsal cinsiyet rolleri ile büyümedir. Erkeklerin çocukluklarında saldırganlık, şiddet içeren oyunlar ile pekişir. Aynı zamanda kitle iletişim araçlarında şiddet gösteren ve suç işleyen erkek figürlülerinin yaygınlığına bağlı olarak sosyal öğrenme söz konusu olabilir.

Fail Kadın Olduğu Öldürme Suçları

İstismar sonucu kadınların, kendini savunurken öldürmesi, hayatta kalma güdüsüyle dış tehditle mücadele olarak kabul edilebilir. Kadınlar erkeklere göre daha fazla bıçak ile öldürme davranışı göstermiştir (Berkowitz, 1993; Hakkanen-Nyholm ve vd., 2009). Ayrıca kadınların işledikleri cinayetler genellikle aileleriyle ilişkilidir. Bu durumda kadınlarda öldürme davranışının ev içi problemleri ile ilgili olduğu söylenebilir. Ek olarak erkeklerde öldürme davranışında yakın ilişkide olduğu kişiyi öldürme ve daha sonra cesedini saklama davranışı varken; kadınlarda mağdur çoğunlukla eski partnerdir ve cinayet sonrası vücudunu örtme davranışı görülmektedir (Hakkanen-Nyholm ve vd., 2009). Swatt ve He’nin çalışmasında (2006) kadınların öldürme suçunun nedeni uğradığı istismar sonucu kendini savunma olduğu bulunmuştur. Kayseri’de yapılan çalışmada suç işleyen kadınların yaklaşık beşte birinin şiddet mağduru olduğu için suç işlediğine ulaşılmıştır (Akpınar, 2008). Sonuç olarak istismar mağduru olan kadın kendini korumak için başka bir suçun faili konuma gelmektedir.

Nefret Suçu

Toplumsal cinsiyet suçun failinde etkili olduğu gibi suç mağdurunda da etkilidir. Nefret suçu failin etnik köken, ırk, din, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği önyargıları sonucunda bir gruba ait veya fail tarafından ait olduğu düşünülen bireye suç davranışının sergilenmesidir.  İçli (2013) kadınların mağdur olduğu suçları “kadına karşı şiddet, töre ve namus cinayetleri ve insan ticareti bağlamında kadın ticareti” olarak ele alır. Bu suçlarda kadının mağdur konumunda cinsiyeti ön plandadır ve bu nefret suçudur. Femicide, kadına yönelik nefret cinayetleridir. Bu yazı yazıldığı sırada 2021 yılında Türkiye’de işlenen kadın cinayeti sayısı 257’dir (http://anitsayac.com/). Heteronormativite yani toplumun doğal ve olması gerek olarak kabul ettiği homoseksüellikten farklı cinsel yönelimler ve cinsiyet kimlikleri toplum tarafından dışlanmaktadır (TODAP, 2017, s.20). Trans Cinayetleri İzleme Projesi göre 2008-2020 yılları arasında Türkiye’de 54 trans birey öldürüldü. Türkiye; Avrupa’da en fazla trans cinayetinde birinci, Dünya genelinde de birinci sırada yer almaktadır. 2019 yılı Homofobi ve Transfobi Temelli Nefret Suçu Raporuna göre  %37.3’ünde “cinayete teşebbüs, fiziksel şiddet, silahla yaralama, tecavüz veya diğer cinsel saldırıları” gerçekleşmiştir (Kaos Gl, 2020).

Sonuç olarak,

Suç failini erkeğe atfeden kalıp yargıların dışında kadın suçluluğu da vardır. Kadın çocukluğunda toplumsal cinsiyet faktörü etkilidir. Faile etki eden toplumsal cinsiyet suçun mağduriyetinin varlığında da söz konusudur, nefret suçlarında toplumsal cinsiyet nedeniyle birey suç mağduru konumunda olabilir.

Ek okumalar

Toplumsal Cinsiyet Dosyası: Ensest

Toplumsal Cinsiyet Dosyası: Friends Dizisi İncelemesi

Toplumsal Cinsiyet Dosyası: İntihar

Kaynakça
  • Akpınar, İ. (2018). Suç olgusu, suç teorileri ve kadın suçluluğu: kayseri örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
  • Anıt Sayaç: Şiddetten Ölen Kadınlar İçin Dijital Anıt. http://anitsayac.com/, Erişim Tarihi: 19.09.2021
  • Flynn, S., Abel, K. M., While. D., Mehta, H., & Shaw, J. (2011). Mental illness, gender and homicide: A population-based descriptive study. Psychiatry Research, 185(3), 368–375.
  • Hakkanen-Nyholm, H., Putkonen, H., Lindberg, N., Holi, M., Rovamo, T., WeizmannHenelius, G., (2009). Gender differences in Finnish homicide offence characteristics. Forensic Science International 186, 75–80.
  • İçli, T. (2009). Kriminoloji (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
  • İçli, T. (2013). Kadın Suçluluğu. Seçkin Yayıncılık.
  • İlbars, Z. (2007). “Suç Antropolojisi: Kadın ve Suç”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, 22, 1-13.
  • Kaos GL. (2020). 2019 Yılında Türkiye’de Gerçekleşen Homofobi Ve Transfobi Temelli Nefret Suçları Raporu. Ayrıntı Basımevi.
  • Swatt, M., & He, N. (2006). Exploring the Difference between Male and Female Intimate Partner Homicides. Homicide Studies, 10, 279−292.

*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden Oğulcan Veli Öztürkmen tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.

Bir yorum yap

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir