Sevdiğiniz birini korumak istemek ve onunla ilgilenmek için arzu duymak oldukça doğaldır. Peki duygularınız bir saplantı haline geldiğinde ne olur?
Birini sevmek, genellikle onun için en iyisini istemek anlamına da gelir. Onun mutlu ve başarılı olmasını, neşeli bir yaşam sürmesini istersiniz. Saplantılı aşk bozukluğunda ise sevdiğiniz kişinin geliştiğini görme arzusu, bambaşka bir şeye dönüşür. O kişiyi sürekli olarak koruma ve onu kontrol etme saplantısına yenik düşersiniz. Bu sevgi görünümlü saplantı duygusuyla, sevdiğinizi düşündüğünüz kişiyi, kendi hür iradesi olan bağımsız bir insandan çok, sahip olduğunuz bir nesne olarak görmeye başlarsınız.
Saplantılı Aşk Bozukluğu’nun Semptomları
Obsesif aşk olarak da tanımlanan bu saplantı hali resmi bir teşhis durumu taşımasa da, ilişkilerinizi net bir şekilde etkileme potansiyeline sahiptir.
Psikiyatrist Amelia Alvin’e göre (2021), saplantılı aşk, “bir kimsenin aşık olduğunu iddia ettiği başka bir kimseye yoğun ve saplantılı bir şekilde sağlıksız bir bağlanma stiline sahip olması” anlamına gelir. Alvin tanımına şu şekilde devam ediyor: “Obsesif aşk bozukluğunda, insanlar koruyucu doğalarını sonuna kadar kullanırlar ve sevdikleri kişiyi kontrol etmeye başlarlar. Zihinsel veya fiziksel bir bozukluk olarak sınıflandırılamaz, yalnızca bir durum olarak görülebilir. Zira, saplantılı aşkın, diğer herhangi bir insan davranışından pek de farkı olmayan belirtileri vardır.”
Saplantılı aşk semptomları şunlardır:
- Sahiplenici düşünceler
- Özgüven eksikliği
- Tekrarlanan, aşırı sık telefon görüşmeleri ve mesajlar gibi sürekli olarak devam eden bir iletişim ihtiyacı
- Yoğun kıskançlık duyguları
- Sevilen kişiye karşı bir casusluk yapma merakı
- İlişki içerisindeyken partnere karşı güvensizlik duygusu
- Aşırı duygusal tepkiler
- Fazla derecede duyarlılık
- Sevilen kişinin kişisel sınırlarını göz ardı etme
- Sürekli olarak bir “doğrulama” arayışı
Yani takıntılı ve saplantılı bir aşk yaşamak, sevdiğiniz kişinin mahremiyetini ve duygularını görmezden gelmek anlamına gelir.
Saplantılı Aşk Bozukluğu’nun Sebepleri
Sebepler, genellikle başka akıl sağlığı durumlarıyla da bağlantılı olsa da, saplantılı aşk bozukluğuna dair resmi bir neden tanımlanmamıştır. Psikiyatrist Alvin (2021), “Saplantılı aşk bozukluğu, başlı başına bir hastalık olarak kabul edilmiyor, ancak birden fazla ruhsal bozukluğun kökenini verebiliyor. Sevilen birine takıntılı olmak, takıntılı kişiyi aynı zamanda depresyonun eşiğine getirebilecek bir zihinsel duruma işarettir.” diyerek bu konuya da bir açıklık getirmektedir.
Saplantılı aşk bozukluğu birçok durumla birlikte ortaya çıkabilse de genellikle şu durumlarla birlikte görülebilir:
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Sanrılı kıskançlık
- Bağlanma bozuklukları
- Erotomani ve sanrısal bozukluklar
- Sınırda kişilik bozukluğu (BPD)
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Aniko Dunn (2021), “Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kontrolsüz düşünceler ve kompülsif davranışların bir kombinasyonudur. Bunlar, günlük hayatınızı alt üst edecek kadar zordur. OKB, ilişkinizi etkileyebilecek düzeyde, sürekli olarak bir güvenceye ihtiyaç duymanıza da sebep olabilir.” cümleleriyle OKB’nin aşk ile olan etkileşimini kısaca özetlemiştir. OKB’nin kaygı ve takıntı semptomları, bazen bir ilişkiye odaklanabilir ve saplantılı aşk bozukluğu olarak ortaya çıkabilir.
Sanrısal Kıskançlık
Dunn’a göre (2021), sadakatsizlik odaklı olan saplantılı bir kıskançlığın yanı sıra, sanrılı kıskançlık, ısrarcı ve yanlış olan inançları barındırır. Örneğin, sanrılı kıskançlığı olan biri, partneri çamaşırhanede olduğunu söylemiş olsa bile, “Bugün işten sonra bir arkadaşınla buluştuğunu biliyorum.” gibi cümleler söyleyebilir. Sanrısal kıskançlığa sahip kişiler, odaklandıkları kişinin kendileriyle aynı çekimi hissettiklerine inanmakta ısrarcıdırlar. Karşı taraf böyle olmadığını belirtmiş olsa bile, bu onlar için böyledir.
Bağlanma Stili Sorunları
Dunn (2021), “Güvensiz bağlanma stiline sahip insanlar, sevdikleri birini kaybetme korkusuyla hüsrana uğrayabilmektedir.” diye belirtir. Disinhibe sosyal kalıtım bozukluğu (DSED), Reaktif bağlanma bozukluğu (RAD) gibi bağlanma bozukluklarıyla yaşamak, bir ilişkiniz olmadan yaşamla başa çıkamayacağınızı hissetmenize sebep olabilir. Partnerinizi yanınızda tutmak için ne gerekiyorsa yapmaya hazır ve istekli hissediyor olabilirsiniz.” demektedir. “Devam eden kaybetme korkusu nedeniyle, korunmasız bağlar insanları genellikle kötü niyetli ilişkilere bile bağlı tutar. Bazı durumlarda, bir ilişkiyi sürdürmeye çalışan kişinin davranışları, karşı tarafı taciz edici niteliğe ulaşabilir.” diye de eklemektedir.
Erotomani ve Sanrısal Bozukluklar
Saplantılı aşk bozukluğu davranışları, başka bir kişi tarafından sevildiğinize dair sanrılı inançlar yaşadığınız bir akıl sağlığı durumu olan erotomani ile el ele gidebilir. Genellikle, saplantı sahibi olduğunuz kişi, ünlü bir insan veya tanınmış bir sosyal medya kişiliği gibi daha yüksek bir sosyal konumdandır.
Şizofreni gibi diğer akıl sağlığı durumları sanrı belirtileri gösterilmesine sebep olabilir. Değiştirilmiş gerçeklik söz konusu olduğunda hiçbir kural olmadığından, bu belirtiler ilişkilerinizi hedef alabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğu
Borderline kişilik bozukluğunun, obsesif aşk bozukluğu ile ilişkisi, ruh hali değişimlerinin bir ilişkiye yönelik duygularınız üzerindeki etkisiyle ilgilidir. Bir an son derece mutlu hissedebilir ve bir sonraki an aşırı derecede tiksinti duyabilirsiniz. Bu duygular, sevdiğiniz birine yönelik de olabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Dunn (2021), “Büyük bir travmaya katlanan insanlar bazen aşırı tepki verme eğilimindedir” demektedir. “Örneğin, sevdiği birini bir araba kazasında kaybettikten sonra, kişi şu anki partnerini kaybetme korkusu yaşayabilir.”
“Sonuç olarak, bu endişeler, sevdikleri kişi seyahat ederken veya araçtayken her seferinde mesajlaşmak gibi sağlıksız alışkanlıkları teşvik edebilir” diye de eklemektedir. Bununla birlikte, travma öyküsü olan birinin obsesif aşk bozukluğu yaşaması için TSSB’nin mevcut olması gerekmez. Bazen geçmiş deneyimlerin yol açtığı terk edilme korkusu, saplantılı aşk bozukluğu belirtileri yaratmaya yeterlidir.
Obsesif Aşk ve Narsisizm: Bir Bağlantı Var mı?
Alvin (2021), “Narsisizm ile saplantılı aşk bozukluğu arasındaki tek bağlantı, takıntıdır.” demektedir. “Her iki koşul da aynı düzeyde sevgi, övgü, saplantı ve yoğunluk paylaşıyor. Aradaki fark, duyguların ilgilendiği konuda yatmaktadır.”
Takıntılı aşk bozukluğu yaşamak, başka birinin yoğun koruma ve sahiplenme duygularınızın hedefi olduğu anlamına gelir. Tüm düşkünlüğünüz, bağımlılığınız o kişiyedir. Narsisizm söz konusu olduğunda ise, odak noktanız kendinizdir. Başkalarından övgü isteyebilir, onay arayabilir veya şişirilmiş bir ego duygusuna sahip olabilirsiniz. Narsisistik eğilimlerle yaşıyorsanız, sürekli ilgi gösterdikleri için takıntılı aşk bozukluğu özelliklerine sahip birine de çekilebilirsiniz.
Tedavi
Sizin için en uygun tedavi planının tasarlanması, altta yatan zihinsel sağlık koşulları da dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olacaktır. Sevdiğiniz kişiye yönelik düşüncelerinizin günlük yaşamınızı ele geçirdiğini hissediyorsanız veya birisi sevginizle aşırı derecede ilgilendiğini belirtiyorsa, bir akıl sağlığı uzmanı yardımcı olabilir. Aşağıdakilerden birini veya birkaçını önerebilirler:
- Konuşma terapisi ve davranış terapisi gibi psikoterapi yöntemleri
- Antidepresanlar, duygudurum dengeleyiciler ve antipsikotikler gibi ilaçlar
- Aile Terapisi
- Çift terapisi (istismar durumu söz konusu olmadığında)
Takıntılı aşk bozukluğu kendi başına bir teşhis olmadığından, sizin için işe yarayan tedavilerin kombinasyonu başka biri için işe yarayanlardan farklı olabilir.
Sonraki Adımlar
Sevdiğiniz birine karşı yoğun duygular hissetmek, onu gerçekten sevmediğiniz veya kasıtlı olarak incittiğiniz anlamına gelmez. Saplantılı aşk bozukluğu genellikle diğer akıl sağlığı durumlarıyla üst üste gelir. Geçmişte bir travma yaşamış veya hayatınızın diğer alanlarında da ortaya çıkan bir akıl sağlığı durumu yaşıyor olabilirsiniz.
Obsesif aşk bozukluğu, ilişkiler üzerinde önemli bir baskı oluşturabilir. Niyetiniz bu olmasa bile, sevdiğiniz kişinin kendini geçersiz kılınmış veya manipüle edilmiş hissetmesine neden olabilir.
Profesyonel tedavilerle takıntılı aşk bozukluğundan kaynaklanan davranış ve düşünceleri yönetmenize yardımcı olabilirsiniz, ancak kişisel bakım da planınızın bir parçası olabilir.
Orijinal içerik için: All About Obsessive Love Disorder
Ek Okumalar
Zeigarnik Etkisi Bağlamında Aşk
Kaynakça
Alvin A. (2021). Personal interview. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (AACAP) (2014). Attachment disorders. aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Attachment-Disorders-085.aspx
Batinic B., Duisin D. ve Barisic J. (2013). Obsessive versus delusional jealousy. Psychiatria Danubina. 25(13), 334-339. psychiatria-danubina.com/UserDocsImages/pdf/dnb_vol25_no3/dnb_vol25_no3_334.pdf
Dunn A. (2021). Personal interview. Valadas, M.T.T.R.T., Bravo, L.E.A. De Clérambault’s syndrome revisited: a case report of Erotomania in a male. BMC Psychiatry. 20, 516 (2020). https://doi.org/10.1186/s12888-020-02921-5
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden İlayda Çalışkan tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.