Rüyalarınızın Yönetmeni Olmaya Ne Dersiniz?

Lüsid rüya; bireyin rüya gördüğünün farkına varma ve/veya rüya esnasında bilinçli olarak olayları kontrol edebilme halidir. Bu terim ilk olarak yazar Ceila Green tarafından ortaya atılmıştır ve yazarın aynı isimli bir kitabı da mevcuttur.

Hatırlamak istemediğiniz kadar kötü bir olay yaşadığınız o günü düşünün… Uyuyup uyandığınızda tüm bu yaşadıklarınızın sadece bir rüya olduğunu söyleselerdi her şey ne kadar güzel olurdu. Peki ya tam tersi? Hoşunuza gitmeyen belki de korkunç bir rüya görüyorken uyanmak istediğiniz oldu mu hiç? Cevabınız evet ise hayatınızda en az bir kere “lüsid rüya”yı deneyimlemişsiniz demektir. Peki ne oluyor da uykunun içinde uyanabiliyoruz, hadi birlikte inceleyelim!

Rem Uykusu

Uyku sırasında farklı bilinç düzeylerine sahip 5 evreden geçeriz, rüya gördüğümüz evre ise REM uykusudur, yani beynimizin en etkin olduğu evre. İlginç bir şekilde, bu evrede göz hareketlerimiz hızlanır, kalp atışımız artar ancak vücudumuz felç haldedir. Bu çelişkili durum beynimiz için de geçerlidir. Beyin aktivitelerimiz uyanık olduğumuz durumdaki gibi artış gösterir, uyku esnasında beynimiz uyanmış gibi davrandığı için bu evre “paradoksal uyku” olarak tanımlanır. Aynı zamanda uyurken beynimizde hayal ve gerçeği birbirinden ayırmamızı sağlayan yapılar da devre dışı kalır. Ancak tam bu noktada, bu veriyle çelişen bir kavram karşımıza çıkıyor: Lüsid rüya.

Lüsid Rüya

Lüsid rüya; bireyin rüya gördüğünün farkına varma ve/veya rüya esnasında bilinçli olarak olayları kontrol edebilme halidir. Bu terim ilk olarak yazar Ceila Green tarafından ortaya atılmıştır ve yazarın aynı isimli bir kitabı da mevcuttur. Normal rüyalarda öz farkındalığımız kapalı olduğu için çoğunlukla net olmayan ve uzak hissettiğimiz rüyalar görürüz, ancak lüsid rüyada bilincimiz uyku sırasında uyandığı için daha net deneyimler yaşarız. Bu nedenle lüsid rüyaya “berrak rüya” da denilmektedir.

Her ne kadar bu konuyu tartışmalı bulanlar olsa da, yapılan bir meta-analize göre insanların %55’inin hayatlarında en az bir defa lüsid rüya gördüğü ve %23’ünün -yani ortalama 5 kişiden birinin- ayda en az bir veya daha fazla kez bunu deneyimlediği ortaya çıkmıştır (Saunders, Roe, Smith ve Clegg, 2016).

Ayrıca lüsid rüya kavramı farklı kültürlerde de karşımıza çıkmaktadır. Örneğin; Hindistan’daki rüya yogası ve yoga nidra gibi. Rüya yogasında, yaklaşık 1000 yıldır ruhsal aydınlanma için rüya durumundaki bilinç birliğinden yararlanılıyor. Aslında “kontrollü rüyalar” düşündüğümüzden oldukça daha eski bir kavram.

2012’de yapılan bir araştırmaya göre ise lüsid rüya görme insidansı 16 yaşına kadar benzer seyrederken, sonrasında azalmaya başlamaktadır. Ayrıca lüsid rüyalar bilişsel kapasite ile de ilişkili bulunmuştur (Voss, Frenzel, Koppehle-Gossel ve Hobson, 2012). Dünya çapında oldukça merak edilen ve araştırılan bir konu olan lüsid rüyaların deneyimleme teknikleri hakkında bilgi veren, hatta ücretsiz bir e-kurs programı sunan “World of Lucid Dreaming” isimli bir internet sayfası bile mevcuttur.

İlgili Teknikler

Rüyanızda uçabildiğinizi, sevdiğiniz ünlü ile vakit geçirebildiğinizi, aklınıza gelebilecek her şeyi yapabildiğinizi bir düşünün… Kulağa oldukça hoş geliyor değil mi? Hayatınızda hiç deneyimlememiş olsanız bile, çeşitli teknikler ile lüsid rüya görmeyi deneyebilirsiniz. İşte bu tekniklerden birkaçı:

Rüya defteri tutmak: Başucunuzda bir defter bulundurmak ve uyanınca aklınızda kalan rüyaları yazıya dökmek işe yarar görünmektedir. Bu sayede rüyalarınızı hatırlamanız kolaylaşacak ve bir süre sonra rüyalarınızda hep aynı konuları, mekanları veya kişileri gördüğünüzü fark edeceksiniz.
Gerçeklik kontrolü: Gün içinde kendinize aralıklarla “rüya mı görüyorum” diye sormanız öz farkındalığınızı artıracaktır. Yeterince pratik yaparsanız, beyniniz rüya görüyorken de bu soruyu soracak şekilde programlanabilir.
• Gördüğünüzde size rüyada olduğunuzu fark ettirecek bir nesne belirlemek de işe yarayabilir. “Inception” filmini izlediyseniz filmdeki dönen topacın bu işlevi yerine getirdiğini hatırlayacaksınız. Aynı şekilde rüyada ellerinize veya saatinize bakmayı deneyebilirsiniz, bu sayede elleriniz veya saatiniz bir tür gerçeklik kontrol aracına dönüşecektir.
Yatağa Geri Dön (WBTB) tekniği: Uyuduktan 4-5 saat sonra uyanıp, bir süre başka bir işle (kitap okumak vb.) uğraştıktan sonra, mümkünse başka bir odada tekrar uykuya dalmanız gerekmektedir. Bu sayede hala bilinçli iken REM uykusuna girebilirsiniz. Bu, en başarılı teknik olarak bilinmektedir.

Alarm Ertelemek

Bu tekniklere ek olarak 2015 yılında çok daha basit bir yol bulunmuştur: Alarm ertelemek! Smith ve Blagrove (2015) tarafından yapılan çalışmada; lüsid rüya görme, rüya hatırlama ve çalar saati erteleme sıklığı arasında anlamlı pozitif bir ilişki bulundu. Alarm ertelemenin lüsid rüya görmeyi artırabileceği ve böylece profesyoneller ve diğerlerine kontrollü rüyaları tetikleyebilmek için bir yol sağlayabileceği vurgulandı.

Peki sabah uyanmakta zorlananlar nasıl oluyor da birer potansiyel “lüsid rüyacı”ya dönüşüyorlar? Çalar saat ertelemek, uyanıp tekrar uykuya dalmak bakımından WBTB tekniğine benzerdir. Alarmı erteledikten sonra tekrar uyumak, REM evresine girme olasılığını artırır. Alarmın sık sık ertelenmesi de uyuklama dönemlerini artıracağı için, kişinin derin uyku evresine düşmesini engeller. Bir başka sebep de, kişinin yakın zamanda uyanmış olduğu ve kısa süre sonra tekrar alarmla uyanacağı bilgisi olabilir. Ayrıca son çalışmalara göre, sabah geç saatlerde rüya uzunluğunun daha fazla olduğu görülmüştür.

Yaratıcılık

Kontrollü rüyalar ile ilişkilendirilen bir kavram daha var: Yaratıcılık. Lüsid rüyacıların daha yaratıcı olduğu görüşü oldukça yaygındır. Ünlü bilim insanları ve sanatçıların çalışmalarında gördükleri rüyalardan esinlendiği de oldukça sık dile getirilir. Örneğin; ressam Salvador Dali’nin “rüya” temalı birçok eseri bulunmaktadır (bkn: Uyanmadan Bir Saniye Önce Nar Etrafında Uçan Arının Sebep Olduğu Rüya, 1944).

Peki Kontrollü Rüyalar Ne İşe Yarıyor?

Lüsid rüyaların aynı zamanda iyileştirici işlevleri olabilir. Örneğin; kabus görme problemi yaşayan kişi, rüyalarını bu şekilde kontrol ederek kaygısını azaltabilir. Ayrıca, travmalarımıza, bilinçdışımızdaki duygusal örüntülere bilinçli bir şekilde dokunmak da iyileştirici bir etki sağlayabilir. Ancak bu durumun beklenmedik olumsuz sonuçlar doğurabileceğini de hatırlatmakta fayda var. Kişinin sürekli uyuyup rüya görmek istediği durumlarda gerçek dünyayla bağlantısı kopabilir ve bu soyutlanma, psikolojik bozuklukları tetikleyebilir veya kişinin uyku düzenini bozabilir. Her şeye rağmen, günlük yaşamımızda içimizde kalan, hayalini kurduğumuz veya gerçekleştiremediğimiz eylemleri uyku esnasında bile olsa deneyimlemek güzel olmaz mıydı? Unutmayın, doğru teknikler ile siz de rüyalarınızın izleyicisi değil, yönetmeni olabilirsiniz!

Kaynakça:

  • Aspy, D. J. (2020). Findings from the international lucid dream induction study. Frontiers in Neuroscience, 11:1746. doi: 10.3389/fpsyg.2020.01746
  • “Bilinçli Rüya” : Rüyalarımızı Kontrol Edebilir Miyiz? (Ümit Sami Kubuş) (https://www.acikbeyin.com/bilincli-ruya-ruyalarimizi-kontrol-edebilir-miyiz/
  • Dudek, N. S. (2020). Are lucid dreams good for us? Are we asking the right question? A call for caution in lucid dream research. Frontiers in Neuroscience, 13:1423. doi: 10.3389/fnins.2019.01423
  • Jarrett, C. (2016). Here’s a really simple trick that could help you enjoy more lucid dreams. https://digest.bps.org.uk/2016/01/18/heres-a-really-simple-trick-that-could-help-you-enjoy-more-lucid-dreams/
  • LaBerge, S. (1985). Lucid Dreaming: The Power of Being Awake and Aware in Your Dreams. Los Angeles, CA: Tarcher
  • LaBerge, S. ve Rheingold, H. (1991). Exploring the World of Lucid Dreaming. Canada: The Ballantine Publishing Group.
  • Morley, C. (2016). Rüya Farkındalığı: Budist Öğretide Rüyadan ve Yaşamdan Uyanmak (1. baskı). İstanbul: Ray Yayıncılık.
  • Rüyalarımızı Kontrol Edebilir Miyiz? (Barış Özcan)
    https://barisozcan.com/ruyalarimizi-kontrol-edebilir-miyiz/
  • Saunders, D. T., Roe, C. A., Smith, G., ve Clegg, H. (2016). Lucid dreaming incidence: A quality effects meta-analysis of 50 years of research. Consciousness and Cognition, 43, 197–215.
  • Smith, B. V., & Blagrove, M. (2015). Lucid dreaming frequency and alarm clock snooze button use. Dreaming, 25(4), 291–299. https://doi.org/10.1037/drm0000012
  • World of Lucid Dreaming. (2008). https://www.world-of-lucid-dreaming.com/
  • Voss, U., Frenzel, C., Koppehle-Gossel J. and Hobson, A. (2012). Lucid dreaming: an age-dependent brain dissociation. Journal of Sleep Research, 21(6), 634–642. doi:10.1111/j.1365-2869.2012.01022.x

*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden Yasemin Aksöz tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.

Bir yorum yap

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir