Özgül Öğrenme Güçlüğü, belirli öğrenme ve okul becerilerini (okuma, yazma ve sayısal işlemler gibi) kullanma güçlüğüdür. Bu beceriler kişinin yaşına göre beklenenden önemli ölçüde düşük olduğunda, okul başarısını veya günlük yaşam becerilerini ciddi derecede olumsuz etkilediğinde DSM-5’e göre “özgül öğrenme bozukluğu” tanısı koyulabilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü olan çocukların zorluk yaşadıkları çeşitli duyusal alanlar ve beceriler aşağıda belirtildiği biçimde kategorilenmektedir:
Görsel Alan Bozulmaları
- Harfleri ters çevirirler, –bal yerine dal yazmak gibi-
- Kelimelerdeki harflerin sırasını değiştirebilirler -mavi yerine vami gibi-
- Sayıları, sembolleri karıştırırlar
- Toplama yerine çarpma yaptıkları, toplamaya soldan başladıkları görülebilir.
- Bazen sanki aynadan yansırmış gibi şekilleri, harfleri ve sayıları ters çizebilirler ve kâğıtta gördükleri bir şekli kopyalayamazlar.
- Bazı harfleri yazarken ve okurken karıştırabilirler –p/b, b/d gibi-
İşitsel Alan Bozulmaları
- Bazı harflerin seslerini öğrenemez, harfin şekli ile sesini birleştiremez.
- İşitsel ayrımlaştırma yapamaz -b sesi ile p sesini ayırt edememek gibi-
- İşitsel ayrımda zorlanmasından dolayısıyla konuşurken bazı kelimeleri yanlış duyar, -bavul-davul gibi-
- Aynı zamanda işittiği 2-3 sesten birini duymaz, -müzik dinlerken telefon sesini, kendisine seslenildiğini duymaz-
Dokunsal Alan Bozulmaları
- Gözü kapalı iken avucuna çizilen sayıyı veya harfi anlayamaz. Ayrıca gözü kapalı iken hangi parmağına dokunulduğunu da anlayamayabilir.
Dikkat ve Bellek Alanındaki Bozulmalar
- Kavramlardaki benzerlikleri ve zıtlıkları fark edemezler.
- Yönergelere (bak, gel, al gibi) dikkat edemezler.
- Kelimeleri bulmakta güçlük çeker (örneğin; tencere demek istediğinde “yemek pişirilen şey” diyebilir).
- Akıcı okuyamaz, bu yüzden parçayı anlamakta zorlanır.
- Gördüğü şeyleri aklında tutmakta zorlanır (görsel belleği zayıftır) ve birkaç şey birden söylendiğinde en az birini unutur (işitsel belleği zayıftır).
- Dinlediği, okuduğu bir öyküyü anlatması istendiğinde öykünün başını sonunu karıştırır.
Motor Becerilerde Görülen Bozulmalar
- Top yakalama, ip atlama gibi işlerde yaşıtlarının seviyesinin altındadır.
- Ayakkabı, kravat bağlama gibi ince motor becerilerde güçlük çeker.
- Düğme ilikleme, makas kullanma gibi el becerilerine dayalı işlerde zorluk çeker.
Yürütücü İşlevlerde Görülen Bozulmalar
- Günleri ve ayları sırasıyla saymakta zorlanır.
- Olay ya da öyküleri oluş sırasına göre sıralamakta güçlük çeker.
- Yolunu bulmakta zorlanma, jest ve mimikleri anlayıp yorumlamakta zorluk çekerler.
- Yıl, ay, gün gibi kavramları ve hangi gün, yıl, ay veya mevsimde olduğumuzu karıştırabilirler.
- Zaman kavramları zayıftır.
Özgül Öğrenme Güçlüğü bir hastalık değildir ve mental retardasyondan (zeka geriliği) farklıdır. Erken fark edildiğinde, ebeveyn ve okul işbirliği içinde, çocuk için zorlandığı her alanda ilerleme kaydedilmesi mümkündür.
*Bu içerik hazırlanırken; İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oya Güngörmüş-Özkardeş tarafından, 2016 güz döneminde yürütülen Gelişimsel Psikopatoloji PSY409 adlı lisans dersi ana kaynak olarak alınmıştır.
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörleri tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.
