Zamanının en meşhur suçlularından Clark, stockholm sendromunun literatüre katılmasına sebep olan bir soyguna bulaşır. Peki bu soygun nasıl sonuçlanmış ve neden bu kadar konuşulmuş, beraber bakalım.
Hayatı
Clark Olofsson 1947 yılında İsveç’te dünyaya geldi. Annesi kasiyer, babası da asfalt yapım çalışanıydı. Ebeveynlerinin ikisi de alkolikti. Clark 11 yaşındayken, babası onları terk etti. Bir süre sonra da annesi psikiyatri hastanesine yatırıldı. Clark ve iki kız kardeşi de yetimhaneye gitmek zorunda kaldılar. İlerleyen süreçte de onu bekleyen kolay bir hayat olmayacaktı.
Suç Hayatı
Suç hayatı boyunca hırsızlık, uyuşturucu kaçakçılığı gibi birçok faaliyette bulundu. Karıştığı birçok olayla adını duyurdu ancak bunların en ünlüsü 1973 yılında Stokholm’de gerçekleşen Kreditbanken soygunu oldu. Bu olay esnasında dört banka görevlisi, altı gün boyunca rehin tutuldu.
Soygun, Jan-Erik Olsson adında bir başka suçlunun bankanın tavanına ateş ederek “Parti yeni başladı!” diye bağırmasıyla başladı. Kendini güvenceye alabilmek için dört banka çalışanını rehin aldı ve yüklü miktarda para, Ford Mustang araba ve Clark Olofsson’un serbest bırakılmasını istediğini söyledi. Ardından polis Clark’ı olay yerine getirdi ve Olsson ile görüşmesini sağladı. Yapılan anlaşma, Olofsson’un polise yardım edip soyguncuyu ikna etmesiydi ama ilerleyen altı günlük süreçte bambaşka olaylar yaşanacaktı.
Olofsson ve Olsson rehinelerle beraber bankanın kasasında altı gün boyunca kilitli kaldılar. Polisin onları teslim olmaya ikna etmek için uğraştığı süre boyunca, rehinelerle suçlular arasında bir bağ oluşmaya başlamıştı. Üşüyen bir rehineye ceket vermek, klostrofobisi olan bir başka rehinenin ipe bağlı bir şekilde kasanın dışarısında da yürüyebilmesi için bir süreliğine izin vermek rehine – suçlu arasındaki görülmesi beklenmeyen davranışlardı. Kasada geçen günler boyunca, rehinelerle suçlular birbirlerine isimleriyle hitap etmeye başlar. Rehin tutulan kadınlardan bir tanesi, polisin onlara saldırıp zarar vereceklerinden endişelendiğini bile söylemişti.
Altı günün sonunda polis suçluları yakalamayı başardı. Polis, önce rehinelerin çıkarılmasını istediklerini söylediğinde içlerinden birisi Clark ve Jan’dan sonra çıkmak istediklerini, aksi halde onları vuracaklarından emin olduklarını söyleyip onları korudu. Suçlular yakalandıktan sonra da rehineler onların ne kadar nazik, anlayışlı olduklarını dile getirmişlerdir. Onların gözünde Olofsson ve Olsson, kibar ve onlara iyi davranan birilerinden başkası değildir.
Stockholm Sendromu
Stockholm sendromu; rehine veya istismar mağduru ile, ona bu durumu yaşatan kişi arasında bir bağ kurulması ve kişinin istismarcısına karşı bir sempati duymasıyla ortaya çıkan bir psikolojik başa çıkma yöntemidir. Bu kişiler normalde hissetmeleri beklenen korku, dehşet ve kaygı yerine istismarcıları ile ilgili daha olumlu duyguları hissetmektedirler. Örneğin; Kreditbanken soygununda rehineler adeta suçlularla ortak bir amaçları varmış gibi onlarla birlik kurup, polise karşı tavır almışlardır. Kasadan kurtarıldıklarında, polisin suçlulara zarar vereceklerinden endişe duymuşlardır.
Bu sendrom kötü niyetli/sömürücü ilişkiler içerisinde bulunanlarda, çocuk istismarı yaşayanlarda veya öyküsü olanlarda, seks ticareti durumlarında ve süpervizörü tarafından istismar edilen kişilerde görülebilir. Cinsel, duygusal ve fiziksel istismar döngüleri yıllarca sürebilir ve bunun sonucunda kişi istismarcısına karşı sempati beslemeye başlayıp onu polis gibi otoritelerden korumak isteyebilir ve gerektiğinde iş birliği yapmaktan kaçınabilir. Özellikle çocuk istismarı durumlarında, istismarcının bazı zamanlarda çocuğa sevgi ve şefkatle yaklaşması, çocuğunun ilişkilerinin olumsuz doğasını algılamasını engellemeye sebep olabilir. Süpervizör, örneğin spor koçu, kişiye yersiz derecede çıkışsa bile “benim iyiliğim için yapıyor” şeklinde düşünerek kişi istismarcısına anlayışla yaklaşıp bu döngüyü yaşamaya devam edebilir.
Her rehin alınmada veya istismar döngüsünde bu sendrom yaşanacak diye bir şey yoktur. Ancak bu durumun yaşanmasının sebebinin travma ile başa çıkma olduğunu pek çok uzman dile getirmiştir. Bu gibi durumlarda, istismar edilenler alanında uzman kişilerle görüşüp yardım almalıdırlar.
Kaynakça
Clark Olofsson Bio, Age, Wife, Children, Career, Net Worth
https://www.ghgossip.com/clark-olofsson-bio-age-wife-children-career-net-worth/
Stockholm Syndrome: Causes, Symptoms, Examples
https://www.healthline.com/health/mental-health/stockholm-syndrome#definition
Stockholm Syndrome: The True Story of Hostages Loyal to Their Captor
https://www.history.com/news/stockholm-syndrome
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden Sena Şümür tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.