Bir Domuzun Sosyal Psikolojisi: Napoleon

Sosyal psikolojinin Hayvan Çiftliği konusunda söyleyeceği çok şey vardır. Ancak bu yazının kapsamı, sadece sosyal psikolojinin Napoleon’un kişiliği ve tutumları üzerine söyleyecekleri ile sınırlıdır.

Bu yazı spoiler içermektedir.

George Orwell’ın Hayvan Çiftliği isimli romanını okuyanların çok yakından tanıdıkları bir karakter vardır: Napoleon. Okuyucular Napoleon’u, rakip olarak gördüğü başka bir domuz olan Snowball’u kurnazlıkla çiftlikten kovmasıyla ve ardından Hayvan Çiftliğindeki mutlak iktidarında diğer hayvanları aç bırakarak kendisinin bolluk ve şatafat içinde yaşadığı hayatı ile hatırlayacaktır. Napoleon, tüm bunlar yetmezmiş gibi, diğer hayvan “yoldaşları” sefalet içinde çalışırken, kendisine karşı çıkanları da bastırmış ve hatta idam ettirmiştir. Hayvanlar, kitabın en sonunda, yoldaşlık ruhuyla bağdaşmayacak şekilde, domuzları insanlar ile yiyip içerken görünce, artık onları tanıyamaz hale gelmişlerdir.

Peki siz Napoleon’u daha yakından, hem de sosyal psikoloji perspektifinden tanımaya ne dersiniz?

Kitabın Konusu

İngiltere’de Bay Jones’un sahibi olduğu “Beylik Çiftlik”, içerisinde son derece zor koşullarda yaşayan hayvanların bulunduğu bakımsız ve ilkel bir çiftliktir. Artık insanların zulmünden ve yaşadıkları bu sefil hayattan bıkan hayvanlar, Koca Reis isimli saygın bir domuzun çağrısıyla ayaklanıp Bay Jones ve adamlarını çiftlikten kovarlar. Hayvanların yönetimine geçen çiftlik, artık “Hayvan Çiftliği” adını alır ve en zeki hayvanlar olan domuzların öncülüğünde yeniden örgütlenir. Ancak, isimleri Snowball ve Napoleon olan iki rakip domuzun Yel Değirmeni projesi konusundaki hararetli tartışmaları sonunda, Napoleon, kurnazca Snowball’u çiftlikten kovmayı başarır ve ardından da tüm çiftlik üzerinde mutlak hakimiyetini ilan eder.

Sosyal psikolojinin Hayvan Çiftliği konusunda söyleyeceği çok şey vardır. Ancak bu yazının kapsamı, sadece sosyal psikolojinin Napoleon’un kişiliği ve tutumları üzerine söyleyecekleri ile sınırlıdır. Yazı boyunca, gruba dayalı sosyal hiyerarşilerin artı değer (üretim fazlası) üreten toplumlarda nasıl oluşup sürdürüldüğünü açıklayan Sosyal Baskınlık Kuramı ile bu hiyerarşik yapıları desteklemeye neden olan ve bir çeşit kişilik değişkenini ifade eden Sosyal Baskınlık Yöneliminden bahsedeceğim.

Sosyal Baskınlık Kuramı ve Sosyal Baskınlık Yönelimi

Sosyal Baskınlık Kuramı, toplumların gruplar arası çatışmayı azaltmak için, bir grubun diğer gruplar üzerindeki üstünlüğünü artıran ideolojilerde anlaştıklarını varsayar (Pratto vd., 1994). Araştırmacılara göre, toplumdaki eşitsizliği artıran ve sürdüren bu ideolojilerin, ayrımcılığı meşrulaştırma gibi bir işlevi vardır. Bu türde eşitsizliğe neden olan ideolojiler, hiyerarşiyi artıran meşrulaştırıcı mit olarak tanımlanmıştır. Peki hangi insanlar toplumdaki eşitsizliğin artmasına neden olan bu ideolojileri, yani hiyerarşiyi artıran meşrulaştırıcı mitleri, daha çok benimser?

Pratto ve arkadaşları (1994) bu sorunun yanıtını bulabilmek için bir çeşit kişilik değişkeni olan Sosyal Baskınlık Yönelimini ortaya attılar. Bu kavram, bir grup üyesinin, diğer grup üyelerini (dış grup üyeleri) ne kadar baskılama arzusunda olduğunu tanımlar (Pratto vd., 1994). Dolayısıyla bu yönelime fazla sahip olan bireyler, hiyerarşiyi artıran meşrulaştırıcı mitleri daha kolay benimseyeceklerdir.

Napoleon ve Sosyal Baskınlık Yönelimi

Romanı okuyunca Napoleon’un sosyal baskınlık yönelimine fazlasıyla sahip olduğu görülebilir. Çünkü Napoleon’un kişiliği, davranışları ve tutumları, sosyal psikoloji literatüründe Sosyal Baskınlık Yönelimine karşılık gelen eğilimler ile eşleşiyor.

Ben bu yazıda, sosyal baskınlık yönelimi ile yakından ilişkili olduğu gösterilen askeri politikalara destek ve sosyal refah politikalarına destek gibi tutumlar ile Napoleon’u eşleştireceğim. Sonra da Büyük Beşli’nin uyumluluk faktörü üzerinden bir çeşit karakter analizi yapacağım.

Askeri Politikalar

Literatürdeki bulgulardan başlayacak olursak, Pratto ve arkadaşları (1994), sosyal baskınlık yönelimi ile askeri politikalara verilen destek arasında olumlu bir ilişki buldular. Bu gayet anlaşılır, çünkü askeriye diğer grupları kontrol etmede önemli bir araçtır. Daha önce sosyal baskınlık yöneliminin diğer grupları baskılama eğilimine karşılık geldiğini söylemiştim. Romanda Napoleon’un askeri politikalara destek verdiğini gösteren örnekler mevcut. Örneğin kitapta, Hayvan Çiftliği’nin savunulması tartışılırken “Napoleon’a göre hayvanların bir yerlerden ateşli silahlar bulmaları ve bunları kullanmayı öğrenmeleri gerekiyordu” cümlesi geçiyor.

Sosyal Refah Politikaları

Sosyal baskınlık yönelimi ile ilgili bir bulgu, bu yönelimin sosyal refah politikalarına (emeklilik gibi) verilen destek arasında negatif yönde bir ilişki olduğunu söylüyor (Pratto vd., 1994). Bu da gayet anlaşılır, çünkü sosyal refah politikalarının toplumdaki eşitsizliği azaltma  işlevi olduğu biliniyor. Zaten sosyal baskınlık yönelimine fazlaca sahip olan bireyler, eşitsizliklerin sürmesine ve artmasına neden olan “hiyerarşiyi artıran meşrulaştırıcı mitleri” benimsiyorlar. Bir başka ifadeyle, bu kişiler eşitsizliğin yaygın olduğu bir toplumu destekliyorlar.

Örneğin Napoleon, emekliliği gelen hayvanlar için otlak alanı olarak ayrılan çayırı sürme emri vermişti. Buraya bira üretimi için arpa ekilecekti. Aynı şekilde, yaşı gelmiş bir at olan Clover’ı anlatan bir sahne, Napoleon’un emeklilik konusunda son derece umursamaz olduğunu gösteriyor. “Emekliliği geleli iki yıl olmuştu, ama o güne değin hiçbir hayvanın emekliye ayrıldığı görülmemişti.” Tüm bu örnekler, Napoleon’un daha eşitsiz bir toplum istemeye eğilimli olduğunu, yani Sosyal Baskınlık Yönelimine sahip olabileceğini gösteriyor.

Büyük Beşli ve Uyumluluk Faktörü

Sosyal psikoloji ve kişilik psikolojisinden elde edilen bulgular, sosyal baskınlık yönelimiyle ilgili önemli veriler sunuyor. Bu noktada, bireylerin kişiliğini beş temel boyutta inceleyen ve birçok araştırmacı tarafından kabul gören bir model olan Büyük Beşli‘ den bahsetmek yararlı olacaktır. Modelin beş faktöründen birisi olan uyumluluk; güven, empati ve işbirliği gibi kişilik özelliklerini içerir (Cherry, 2021). Buna göre, bu özelliklere sahip bireyleri yardımsever ve duyarlı olarak tanımlamak mümkündür. Bu özelliğe daha az sahip olan bireylerin ise başkalarının problemlerine duyarsız ve ilgisiz, işbirliğine yatkın olmayan kişiler olduklarını söyleyebiliriz.

Büyük Beşli modelindeki boyutların sosyal baskınlık yönelimi ile ilişkisini inceleyen bir çalışmada, Heaven ve Bucci (2001) “uyumluluk” faktörü ile sosyal baskınlık yönelimi arasında negatif yönde bir ilişki bulmuşlardır. Yani sosyal baskınlık yönelimi fazla olan bireylerin, işbirliğine pek de yatkın olmayan kişiler olduğu bulunmuştur.

Romanda da Napoleon’un işbirliğine ve yardımseverliğe yatkın olmadığını gösteren pek çok örnek mevcuttur. Örneğin, çiftlikteki Pazar günü toplantılarında, kendisi sürekli Snowball isimli domuzla anlaşmazlığa düşüp kavga ediyordu. Onunla çiftlikte yaşayan hayvanların hayatını kolaylaştıracak yel değirmeni projesinde bile işbirliğine gitmek istemiyordu. Bunların yanında Napoleon gerçekten güvenilmez birisidir. Devrimin en başında hayvanların üzerinde anlaştığı Yedi Emir’i (hayvanların sorumluluklarını belirleyen kurallar) defalarca ihlal ederek ne kadar güvenilmez birisi olduğunu kanıtlamıştır. Hayvanların yatakta yatması, içki içmesi ve birbirlerini öldürmesi Yedi Emir’de yasaklanmış olmasına rağmen, Napoleon sürekli içki içmiş, Bay Jones’un yatağında uyumuş ve birçok hayvanı idam cezası ile öldürmüştür.

Sonuç olarak, sosyal baskınlık yönelimine dair bulguların ışığında, Napoleon’un bu yönelime fazlasıyla sahip olduğunu söyleyebiliriz. Kendisi diğer grupları (yani domuz olmayan hayvanları) baskı altına alıp gücüne güç katmış ve Hayvan Çiftliği’nin mutlak hakimi olmuştur.

Kaynakça

Cherry, K. (2021, 20 Şubat). What Are the Big 5 Personality Traits?. Verywell Mind. Erişim adresi: https://www.verywellmind.com/the-big-five-personality-dimensions-2795422.


Heaven, P. C. L. & Bucci, S. (2001). Right Wing Authoritarianism, Social Dominance Orientation and Personality: An Analysis Using the IPIP Measure. European Journal of Personality, 15, 49-56.


Pratto, F., Sidanius, J., Stallworth, L. M. & Malle, B. F. (1994). Social dominance orientation: A personality variable predicting social and political attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 67(4), 741-763. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.4.741

*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden İlayda Çalışkan tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.

Bir yorum yap

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir