Algı mı? Gerçek mi?
Hiç aynı mekânda bulunup da iki farklı kişinin tam zıt deneyimler yaşadığına tanık oldunuz mu? Birisi kendini rahat ve kabul görmüş hissederken, diğeri tehdit altında ya da gergin olabiliyor. İşte bu farklı deneyimlerin temelinde, Gabor Maté’nin de sıkça vurguladığı gibi, burada, zihin aslında olaylar hakkındaki algımıza tepki verir (Maté, 2021).
Bu yazıda, zihnimizin dünyayı nasıl şekillendirdiğini, bu algının bilinçdışı düzeylerini ve özellikle Compassionate Inquiry (CI) yaklaşımı çerçevesinde presence (varlık), safety (güven) ve attunement (uyum) ilkelerinin neden bu kadar belirleyici olduğunu inceleyeceğiz.
Zihnimiz Gerçekliği İnşa Eder
Zihin, dünyayı pasif bir şekilde algılayan bir yapı değildir. Aksine, geçmiş deneyimler, travmalar ve çocuklukta gelişen inanç yapıları bugün dünyayı nasıl deneyimlediğimizi derinden etkiliyor (Maté & Maté, 2019). Örneğin, “Ben sevilmeye layık değilim” gibi bilinçdışı bir inanç, zamanla hem kişisel hem de sosyal ilişkilerde tehdit algısına yol açabiliyor. Bunun sonucunda, kişi kendini geri çeker, duygusal olarak kapanır ya da yoğun öfke tepkileri geliştirebilir.
Beyin, güvenliği sağlamak adına “algıladığı bilgileri” kullanarak dünyayı yorumlar. Bu bilgilere CI’da Three Levels of Knowledge (Bilginin Üç Düzeyi) denir:
- Bilişsel bilgi: “Babam beni severdi ” gibi kognitif seviyede oluşan düşüncelerimizi içerir.
- Duygusal/bedensel bilgi: “Midem bulanıyor ” gibi bedende hissedilen duyguları içerir.
- Varsayılan bilgi ise “Yakınlaşırsam terk edilirim ” gibi bilinçdışı inançları kapsar.
Kişi, bu bilgi düzeyleri arasındaki çelişkiyi fark ettiğinde, kendini neden sabote ettiğini de anlamaya başlar ( Maté,2021).
Dönüşüm İçin Gerekli Koşullar
Danışanın bilinçdışı yapılarını görebilmesi, bunlarla yargılanmadan temas kurabilmesi için terapötik alanda bazı temel koşullar gerekir:
- Presence (varlık): Terapistin anda kalabilmesi, kendi hikâyesinden ayrışıp danışana nötr ve ilgili bir alan açmasıdır (Maté, 2021).
- Safety (güven): Polyvagal kuramına göre, sinir sistemi ancak güvende hissettiğimizde sosyalleşme ve bağ kurma moduna geçer (Porges, 2011).
- Attunement (uyum): Terapistin danışanın duygularına ve beden diline uyum sağlamasıdır. Terapist ile danışanın gerçek anlamda birbirini duyabildiği an, işte bu noktadır (Ogden et al., 2006).
Bu koşullar bir araya geldiğinde, beyin “tehdit ” yerine “merak ” moduna geçer. Dolayısı ile iyileşmenin kapısını açar (Siegel, 2012).
Zihin Değiştirilebilir mi?
Dünyayı zihnimiz yaratıyor ama bu yaratım sabit olmayabilir. Nöroplastisite sayesinde beynimiz yeni deneyimlerle yeniden bağlantılar kurar (Maté&Maté,2019). CI yaklaşımının sunduğu yargısız, meraklı ve şefkatli alan, içerideki “eski bilgiye” yeni bir anlayış getirir. Ve bu tanıklık, danışanın kendisini görmeye cesaret etmesiyle son bulmaz; tam tersine,asıl süreç o zaman başlar.
Ek Okuma
Sorgulamanın Şefkatlisi Olur Mu? Gabor Maté ile İçsel bir Yolculuk
Kaynakça
- Maté, G. (2021). Compassionate Inquiry: A psychotherapeutic approach developed by Dr. Gabor Maté. Retrieved from https://compassionateinquiry.com/
- Maté, G., & Maté, D. (2019). The myth of normal: Trauma, illness & healing in a toxic culture. Avery.
- Porges, S. W. (2011). The polyvagal theory: Neurophysiological foundations of emotions, attachment, communication, and self-regulation. Norton.
- Ogden, P., Minton, K., & Pain, C. (2006). Trauma and the body: A sensorimotor approach to psychotherapy. Norton.
- Siegel, D. J. (2012). The developing mind: How relationships and the brain interact to shape who we are (2nd ed.). Guilford Press
*Bu yazı Psikoloji Ağı editörlerinden Büşra Arslan tarafından Psikoloji Ağı Yayın İlkelerine göre düzenlemiştir.