Çocuk Kitapları Psikologlar Tarafından Neden İncelenmelidir?
Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte hem yetişkinlerin hem de çocukların erişebilecekleri bilgi kaynakları çokça arttı. Bu gelişmeler birtakım olumlu ve olumsuz etkilere neden oldu. Öyle ki internet ortamında bir çocuğun karşılaşmaması gereken pek çok içerik mevcut halde. Gelişen bu teknolojiye karşın internet sağlayıcı firmalar güvenli internet paketleri oluşturarak çocukları bu tehditlerden mümkün olduğunca uzak tutmaya çalışırken ne yazık ki hayatımızda çok daha uzun süredir yer tutan kitaplar için gerekli önlemler yasal olarak alınmış değil. Bu açıdan çocuk kitapları denetimi gündeminin iyi değerlendirilmesi oldukça önemlidir.
Öyle ki çocuk kitapları uzmanlar tarafından kontrol edilmiyor. Çocuklar pek çok sakıncalı içerik ile karşı karşıya kalabiliyor, hatalı bilgiler edinebiliyorlar. Çocukluk çağında edindiğimiz bilgilerin yaşantımız boyunca bizimle kalacağı, duygu, düşünce ve davranışlarımızı etkileyeceği gerçeği bu sorunu daha da kritik bir hale getiriyor. Çocuklar edindikleri bilgileri doğru olarak kabul etme ve uygulama eğilimindedirler. Bu sebepten ötürü kitap içeriğinde edinilecek olumsuz her bilgi çocuğun davranışlarına ve gelecek yaşantısına da olumsuz olarak yansıyacaktır. Örneğin şiddet eğilimleri içeren bir kitabı okuyan çocuğun şiddete yönelik davranışlar sergilemesi muhtemeldir.
Tüm bu sebeplerden dolayı çocuklar için hazırlanan kitapların psikologlar tarafından incelenmesi ve onaydan geçmesi bir yasal zorunluluk haline gelmelidir. Nasıl ki tükettiğimiz gıdalar bakanlık tarafından kontrol ediliyor ve zararlı olabilecek içerikler halka bildiriliyorsa çocuklarımızın psikolojik sağlığı için bu kaçınılmaz bir gerekliliktir. Bir düşünün, çocuğunuza bakanlık tarafından “enfeksiyon oluşturma riski” vardır uyarılı bir gıdayı tükettirir miydiniz? Öyleyse çocuğunuzun gelişimini olumsuz etkileyecek kitapları da çocuklarınıza okutmamalısınız.
Bu noktada çok dikkatli ve ilgili birer ebeveyn olduğunuzu düşünebilirsiniz. Ancak unutmamak gerekir ki ebeveynler olarak çocuğumuzu her tehlikeden korumak mümkün değildir. Kitap içerikleri uzmanlar tarafından incelenmelidir. Sizin tehlike yaratacağını düşünmediğiniz içerikler aslında çocuğunuzun gelişimi için oldukça büyük tehlikeler içerebilir. Az önce ki örnekte de bahsettiğimiz gibi nasıl ki gıda içerisindeki maddeleri alanın uzmanları inceliyorsa burada da işi uzmanlara bırakmak gereklidir.
İmza Kampanyasına Gelen Eleştirilere Yanıt
Sosyal medyada konu ile ilgili başlatılan imza kampanyası gerekçesiyle Türkiye Yayıncılar Birliği tarafından bir bildiri açıklandı. Bildiride çocuk kitaplarına yapılacak denetimin bir sansür niteliği taşıyacağından bahsedilerek “uzman denetiminin yasalaştırılması talebini hem çocuk yayıncılığı hem de çocukların geleceği açısından çok endişe verici buluyoruz.” açıklamasına yer verildi.
Bu endişelere katılmak pek mümkün değil. Öyle ki denetimi yapılmamış kitapların çocuklara ulaşması çok daha endişe verici. Kitapların denetlenmesinin ise çocukların gelişimi için ne gibi bir sakıncası olabilir anlamak biraz güç. Denetimin ideolojik bir baskıya neden olacağı endişesi ise pek gerçekçi değil. Öyle ki bu imza kampanyası belirli bir ideolojik görüşe sahip kesimin değil psikologların büyük bir kesiminin desteğini almış durumda. Ayrıca yapılacak denetimin herhangi bir ideolojiye yönelik değil tamamen psikoloji biliminin gereklilikleri doğrultusunda yapılacağı bir gerçekliktir. İmza kampanyası sonrası kabataslak bir şekilde yasa çıkarılmayacağı ve tartışılacak, uzlaşılacak pek çok noktası olacağı unutulmamalıdır.
Denetimlerin yasakçı bir zihniyet olarak gösterildiği bildiride eğitim kitaplarıyla edebiyat kitapları arasında doğallıkla olması gereken farkların bilincinde olunmadığı söylenilmiş. Ancak tekrar belirtmekte fayda olacaktır ki bu imza kampanyası bu farkları ortadan kaldırmak ya da görmezden gelmeye yönelik değildir. Kitabın eğitim ya da edebiyat kitabı olması gözetilmeksizin içeriklerinde çocukların gelişimine olumsuz etki edecek içerikler denetlenecektir. Edebiyatın özgür olması gerektiği konusunda hem fikir olmakla beraber bu özgürlüğün çocukların sağlıklarına olumsuz etki edecek özgürlüğü sağlamadığını söylemek gerek.
Bildirinin sonlarında ise yayıncıların etik sorumlulukları olduğundan ve içeriklerin uzman editörler tarafından incelendiğinden bahseden bildiri aynı zamanda bu sorumlulukların öğretmen ve ailelerle ilgili olduğundan bahsetmekte. Bildirinin bu kısmını anlamlandırmak mümkün değil. Editörlerin ve öğretmenlerin görev alanları ve sorumlulukları belirlidir. Kitapların çocuk gelişimine etkisi açısından değerlendirilmesi kesinlikle bu iki değerli meslek grubunun görevi değildir. Psikologlar bu işin uzmanları olarak bu noktada karar verici olmalıdırlar.
Yayıncıların hassas davrandığını söyleyen bildiriye ise en güzel cevap sanırım piyasada bulunan çocuk kitaplarıyla verilebilir. Bu kadar hassas yayıncı varken(!) bu içerikte kitapların piyasada olduğunu görüyoruz.
Kitapların Aileler Tarafından İncelenmesi Beklenemez
Kampanyaya gelen bazı eleştiriler kitapların aileler tarafından incelenmesi gerektiğini söylemekte. Bu noktada ailelere ciddi bir sorumluluk düştüğünü inkar edemeyiz fakat aileler bu noktada ancak koruyucu olabilirler denetleyici değil.
Aileleri uyarmak ve olumsuz içerikleri belirlemek uzmanların görevidir. Üstelik bunu sadece bu konuda değil her konuda söyleyebiliriz. Bakanlıklar tarafından görevlendirilen uzmanlar gıdaları inceleyerek bazı gıdalarda belirli oranda kanserojen madde olduğunu bildirirler ve bu gıdaları çocuklarına tükettirmek ailelerin kararına bağlı olur. Bu gıdaların uzmanlar tarafından incelenmemesi gerektiği, üreticilerin belirli bir etik sorumluluğa sahip olduğunu söylemek sanıyorum fazlaca mantıksız olurdu.
Bu noktada ailenin koruyucu olması ile denetim mekanizmalarını karıştırmak çok akla uygun değil. Öyle ki aileler çocukları adına her alanda korumacı olmak durumundadırlar. En başta çocuğun can güvenliğinden aileler sorumludur. Fakat bunun için kalkıp yasaları kaldırın, uzmanlar da denetim yapmasın, tedbir alınmasın demek son derece mantıksızdır. Devlet yasalar ile, uzmanlar denetimler ile gereken tedbirleri aldıktan sonra ailelerin koruyuculuklarından ve sorumluluklarından bahsedebiliriz.
Nitekim çocuk kitaplarının psikologlar tarafından incelenmesi çocukların sağlıkları ve gelişimleri açısından büyük önem taşımaktadır. Çocuklarının gelişiminin olumsuz etkilenmesinden endişe duyan tüm ailelerin bu öneriye sıcak yaklaşacağından eminim. Ayrıca kampanya toplum sağlığından endişe duyan birçok psikolog tarafından destekleniyor. Umuyorum, böylesi özverili bir adım karşısında gelen eleştirilerin yersiz olduğu anlaşılacak ve öneri kısa sürede meclis bünyesinde de gündeme alınacaktır.
